Page 27 - Fen Lisesi Fizik 12 | 3. Ünite

1.

3.1. DALGALARDA KIRINIM, GİRİŞİM VE DOPPLER OLAYI
3.1. DALGALARDA KIRINIM, GİRİŞİM VE DOPPLER OLAYI 3.1. DALGALARDA KIRINIM, GİRİŞİM VE DOPPLER OLAYI BÖLÜM

Işık, sadece bir engelin köşesinden geçerken değil aynı zamanda su dalgaları gibi dar bir yarıktan geçerken
de kırınıma uğrar. Işıkta kırınım olayının gözlenebilmesi için yarık genişliğinin ışığın dalga boyu ile kıyasla-
nabilecek büyüklükte olması gerekir. Eğer yarık genişliği dalga boyundan çok daha büyükse kırınım olayı
gözlenmez. Yarığın karşısına bir ekran konursa ekranda yarığın tam karşısına gelen kısımda parlak bir bölge
gözlemlenir. Saçaklar gözlenmez. Yarık genişliği azaldıkça ışık daha çok dağılarak Şekil 3.1.17’de görüldüğü
gibi kırınıma uğrar. Yarık genişliği ne kadar küçük olursa saçaklar arası aralık o kadar büyük olur. Tek yarıkta
kırınım olayında saçak aralığı

Lλ
∆x = wn

eşitliği ile hesaplanır. Burada L ekran ile yarık düzlemi arasındaki uzaklığı, λ ışığın dalga boyunu, w yarık
genişliğini, n ise ortamın kırıcılık indisini ifade etmektedir. Ortamın kırıcılık indisi artarsa ∆x formülüne ba-
kıldığında saçak aralığı azalacaktır.

Karanlık

Gelen Aydınlık
Karanlık

w Aydınlık
Yarık
153
Karanlık

L Aydınlık
Karanlık

Şekil 3.1.17: Tek yarık deneyi
Tek yarıkta kırınım olayında merkezî aydınlık saçak diğer saçaklardan daha parlak ve daha geniştir (Şekil 3.1.18).

3. Karanlık saçak
2. Aydınlık saçak ∆x
2. Karanlık saçak
1. Aydınlık saçak ∆x
1. Karanlık saçak
Merkezî aydınlık
saçak 2∆x
1. Karanlık saçak
1. Aydınlık saçak ∆x
2. Karanlık saçak
2. Aydınlık saçak ∆x
3. Karanlık saçak
Perde
Şekil 3.1.18: Tek yarıkta kırınım deneyinde saçak deseni