Page 19 - FL Kimya 10

KİMYA HER YERDE

İlaçlar, lokal veya sistematik olarak uygulanabilir. Lokal uygulamanın
avantajı, ilacın hasta olan bölgeye direkt olarak yüksek konsantrasyonla
verilmesidir. Aynı ilaç bütün vücuda uygulanırsa seyrelir ve ilacın etkisi
azalır. Fakat bütün ilaçlar lokal olarak verilemez. Lokal uygulamanın alter-
natifi olarak sistematik uygulamalı ilaç, dolaşım sistemine uygulanır. Lo-
kal uygulamada ilaç, dışarıyla temasta olan bütün dokulara uygulanabilir.
Sistematik uygulamanın ağız yolu ve rektal yol olmak üzere iki şekli var-
dır. Bazı ilaçlar, dilde hızlı emildiği için kalbe hızlı ulaşır. Bu uygulamada
5-10 saniye sonrasında hızlı rahatlama sağlanır. Bu şekilde alınan kalp
ilaçlarına dilaltı ilaçları denir.
İlacın etkisi, vücuda veriliş yolu ile ilgilidir. Bir ilacın uygulandığı yol,
diğer ilaç için uygun olmayabilir. Bu nedenle ilaçların vücuda veriliş yön-
temleri iyi bilinmelidir. İlaçlar; ağızdan, makattan, damar yolundan, dilal-
tından, solunum yoluyla, kas içine ve deri altına enjekte edilerek ve deriye
uygulanarak verilebilir.

a) Piyasadaki Farklı İlaç Formları
Bir ilacın hedef dokuda etkili olabilmesi için vücuda farklı şekillerde
alınması gerekir. Bir ilaç için uygulanan yöntem, başka bir ilaç için uygun
olmayabilir. Bu nedenle vücuda veriliş yöntemine göre ilaçlar; katı, sıvı
veya dispers (süspansiyon ve emülsiyon) formlarda hazırlanır.
Katı ilaçlarda etken madde, dolgu maddeleri ve koruyucu maddeler
gibi kimyasallar bulunur (Görsel 4.34). Dolgu maddeleri; kapsül, draje,
tablet gibi katı ilaçların miktarını arttırmak için kullanılır. Koruyucu madde-
ler ise ilaçların bozulmasını önlemek için kullanılan kimyasallardır. İlaçlar-
da koruyucu madde olarak antimikrobiyal özellik gösteren sodyum benzo-
at ve paraben gibi sentetik kimyasal maddeler bulunur. Bazı ilaç formları
ve özellikleri aşağıda verilmiştir.

Hap Görsel 4.34: Katı formdaki ilaçlar
Toz şeklindeki ilaçların bal ya da şurup gibi maddelerle karıştırılarak
yassı veya küçük küreler şekline getirilmesiyle elde edilir (Görsel 4.35).
Haplar tablet, draje, kaşe ve kapsül şeklinde olabilirler.

Tablet
Toz hâlindeki ilaçların içine bağ-
layıcı maddeler ve dolgu maddeleri
eklenerek sıkıştırılıp kesik silindir ya Görsel 4.35: Hap
da yuvarlak şekillerde hazırlanan
ilaçlardır (Görsel 4.36). Tabletler,
ağız yoluyla alınan katı formda-
ki ilaçların en yaygınıdır. Tabletler
yaklaşık %10 etken madde içerir.
Etken maddelerin içerisine kalsiyum BİLGİ KUTUSU
Görsel 4.36: Tablet karbonat (CaCO ), titanyum oksit
3
(TiO ) gibi dolgu maddeleri katılarak etken madde seyreltilir. Tabletlerdeki İlaçlarda hastalıkları tedavi
2
dolgu maddelerinin, renklendirici ve tatlandırıcı maddelerin oranı %80 ci- edici esas maddelere etken
varındadır. Tabletlerin %10’u da ilacın midede dağılmasını ve çözünmesi- madde denir.
ni sağlayan maddelerdir. Örneğin aspirin, tablet şeklinde bir ilaçtır.

187