Page 24 - Fen Lisesi Kimya 11 | 6.Ünite

6.11. Alıştırma
2CO(g) ⇌ C(k) + CO (g) tepkimesi sabit sıcaklıkta 1 litrelik kapta
2
0,2 mol CO ve 0,01 mol CO gazları ile dengededir. Dengedeki CO
2 2
gazının mol sayısının 0,06 olması için son hacim kaç litre olmalıdır?

Sıcaklığın Dengeye Etkisi
Bir denge karışımının sıcaklığının değiştirilmesi, sisteme ısı veril-
mesi (sistemin ısıtılması) ya da sistemden ısı alınması (sistemin so-
ğutulması) demektir. Sıcaklık değişiminin dengeye etkisini belirleyebil-
mek için tepkimenin ekzotermik veya endotermik olduğu bilinmelidir.
Bilgi Kutusu Le Châtelier İlkesi’ne göre sisteme ısı verilmesi endotermik tepkimeler-
de dengeyi ürünler yönüne, ekzotermik tepkimelerde girenler yönüne
Endotermik ve ekzotermik kaydırır. Denge tepkimelerinde sıcaklık değişimi hem dengeyi hem de
denge tepkimelerinde sı- denge sabitini değiştirir.
caklık arttırılırsa her iki yön-
deki hız artar. Böylece k Endotermik denge tepkimelerinde
i
(ileri hız sabiti) ve k (geri Sıcaklık arttırılırsa denge, ürünler yönüne kayarak sıcaklığı azaltma-
g
hız sabiti) hız sabitleri artar. ya çalışır. K büyür.
c
Ancak endotermik denge Sıcaklık azaltılırsa denge, girenler yönüne kayarak sıcaklığı arttır-
tepkimelerinde sıcaklık artı- maya çalışır. K küçülür.
c
şıyla k , k ’ye göre daha çok
i g Örneğin N O (g) + ısı ⇌ 2NO (g) denge tepkimesinde
artar. 2 4 2
k
i
oranı büyür denge sa- N O (g) bileşiğinden NO (g) bileşiğinin oluşumu endotermik denge
4
2
2
k
g tepkimesidir. Bu tepkimede sıcaklık arttırılırsa denge tepkimesi ürünler
bitinin sayısal değeri artar.
yönüne kayar.
Ekzotermik denge tepkime-
[NO ] 2
lerinde ise sıcaklık artışıyla K = 2
şeklinde yazılan denge bağıntısında NO derişimi ar-
C 2
k , k’e göre daha çok artar. [N O ]
2
4
g i
k tarken N O derişimi azalır. Bu durumda denge sabiti K artar.
oranı küçülür denge sa- 2 4 c
i
k
g Bu tepkimede sıcaklık azaltılırsa denge tepkimesi girenler yönüne
bitinin sayısal değeri azalır.
kayar.
[NO ] 2
şeklinde yazılan denge bağıntısında NO derişimi
K = 2
C 2
[N O ]
2 4
azalırken N O derişimi artar. Bu durumda denge sabiti K azalır.
2 4 c
N O (g) + ısı ⇌ 2NO (g) denge tepkimesinde sıcaklık değişiminin
2 4 2
derişime etkisi grafikleri Grafik 6.12 ve 6.13’te verilmiştir.
Derişim (mol/L) Derişim (mol/L)
[N O ]
2
4
[N O ]
2 4
[NO ]
2
[NO ]
2
t t Zaman t t
1 2 Zaman
1 2
Grafik 6.12: Denge tepkimesinde Grafik 6.13: Denge tepkimesinde
sıcaklık artışıyla derişim değişimi sıcaklık azalmasıyla derişim değişimi
332 KİMYA 11. SINIF