Page 53 - Fen Lisesi Kimya 12 | 3.Ünite

aldehitleri karboksilik asitlere yükseltger. Bu esnada Ag iyonları
+
da elementel gümüşe indirgenir. Tepkimenin gerçekleştiği, cam
kabın iç yüzeyine yapışan elementel gümüşten anlaşılır. Cam
kap dıştan bakıldığında ayna gibi olduğu için gümüş aynası
olarak adlandırılır.

– O – O
–
–
-
R–
+ 2Ag + H 2 O
R–C–H + 2Ag + 2OH C–O–H
+
Aldehit Karboksilik asit

Fehling ayıracı, koyu mavi renkli kompleks bir moleküldür.
Fehling ayıracının aldehitlerle tepkimesinde aldehit karboksilik
aside yükseltgenirken Cu iyonları da Cu iyonlarına indirge-
+
2+
nir ve kırmızı renkli Cu 2 O çökeleği oluşur. Mavi renkli Fehling
çözeltisinin renginin kırmızıya dönmesiyle tepkimenin gerçek-
leştiği anlaşılır.
– O – O
–
-
R–C–O–H
R–C–H
+ 2Cu + 4OH – + Cu 2 O + 2H 2 O
2+
Aldehit Karboksilik asit
Aldehit ve ketonların her ikisi de indirgenme tepkimesi verir.
Aldehitler, nikel (Ni) veya platin (Pt) katalizörlüğünde ve basınç
altında H 2 ile indirgenerek primer alkollere, ketonlar ise sekon-
der alkollere dönüşür. Karbonil bileşiklerinin indirgenmesinde
hidrojen kaynağı olarak en yaygın kullanılan metal hidrürler, 165
lityum alüminyum hidrür (LiAlH 4 ) ve sodyum bor hidrürdür Bir Hatırlatma
(NaBH 4 ).
– O
–
R–C–H [H] R–CH 2 –OH
Aldehit Primer alkol Kimyasal tepkime denk-
lemlerinde tepkime oku
– O – R üstündeki [H] ifadesi indir-
–
R–C–R [H] R–CH–OH genmeyi gösterir.
Keton Sekonder alkol

3.5.5. Aldehit ve Ketonların Kullanım Alanları
Aldehit ve ketonların birçoğu hoş kokulu moleküllerdir.
Özellikle büyük moleküllü aldehitler hoş kokuları nedeniyle
parfüm yapımında kullanılır. Meyvelere tat ve bitkilere koku
veren maddeler çoğunlukla aldehitlerdir. Bademin kendine
özgü kokusunu sağlayan benzaldehittir. Sinnamaldehit tarçına,
vanilin ise vanilyaya kokusunu veren aldehit bileşiğidir. Sakızla-
ra hoş koku ve tat vermesi için ketonlar kullanılır.
En küçük aldehit olan formaldehit bir gazdır. Formaldehitin
sulu çözeltisi formalin; dezenfektan ve koruyucu olarak ayrıca
anatomik doku ve organların saklanmasında kullanılır. En basit
keton olan aseton da pek çok madde için iyi bir çözücüdür. Ase-
ton; reçine, boya ve oje gibi maddeleri çözer.

FEN LİSESİ KİMYA 12