Page 4 - Fen Lisesi Kimya 9 | 4. Ünite

LPG havadan daha yoğundur, bu nedenle sızıntı ve kaçak durum-
larında zemine yakın yerde daha çok birikir. LPG kimyasal yapısından
dolayı diğer yakıt türlerine göre; daha çevreci, verimli ve yüksek enerjili
bir yakıttır.

İtici gazlar
Deodorant ve spreylerde kullanılan gazlar atmosfer basıncından daha
yüksek basınca sahip sıvılaştırılmış gazlardır (Resim 4.2). Çoğunlukla
itici gaz olarak önceleri kloroflorokarbon (CFC) bileşikleri kullanılıyordu.
Kloroflorokarbon gazları ozon tabakasının incelmesine neden olduğun-
dan bu gazların kullanımı yasaklanmıştır. Bu gazların yerine hidrokar-
bonlar (n−bütan, izobütan, propan), N O, CO karışımları gibi gazlar kul-
2 2
lanılmaya başlanmıştır.
İtici gazlar basınç altında sıkıştırılarak küçük hacimli özel kaplara ko-
nulabilir. Günümüzde çevre ile dost LPG, itici gaz olarak kullanılmaktadır.
İtici gaz olarak kullanılan maddelerin renksiz ve kokusuz olmasına, toksik
Resim 4.2: İtici gaz olmamasına dikkat edilmelidir.

LNG (Liquid Natural Gas; Sıvılaştırılmış Doğal Gaz)
o
LNG renksiz, kokusuz ve zehirsiz sıvıdır. −163 C'de yoğunlaştırılarak
sıvı hâle getirilmiş doğal gazdır. LNG’nin %90’ı metan (CH ) gazıdır. Me-
4
tanın yanında etan, propan, bütan hidrokarbonlarını içeren yakıt türüdür.
Doğal gaz sıvılaştırıldığında hacmi yaklaşık 600 kat küçülür. Doğal gaz
genellikle boru hatlarıyla taşınır. Boru hatlarıyla taşınmasının mümkün
olmadığı yerlerde özel yapılmış çelik tanklarla taşıma yapılır (Resim 4.3).

Soğutucularda Kullanılan Gazlar (Soğutucu Akışkanlar)

Maddenin sıvı hâlden gaza, gaz hâlden sıvıya geçiş özelliğinden ya-
Resim 4.3: LNG gazının tanklarla rarlanarak günümüzdeki soğutucular yapılmıştır.
taşınması
Ortamdan ısı alarak buharlaşan ve ortam sıcaklığını düşüren mad-
delere soğutucu akışkanlar denir. Soğutucu akışkan olarak kullanılan
maddenin basınçla sıvılaştırılabilmesi ve üzerindeki basınç kaldırıldığın-
da genleşerek buhar hâline geçmesi gerekir.
Soğutucu akışkanların kritik sıcaklıklarının yüksek, kaynama noktala-
rının düşük olması gerekir.
Soğutucu akışkan olarak kullanılan bazı maddelerin kritik sıcaklıkları
ve kaynama noktaları aşağıda verilmiştir.
BİLGİ KUTUSU
o
o
Madde Kritik Sıcaklık ( C) Kaynama Noktası ( C)
Bir gazın basınçla sıvılaşa-
bildiği en yüksek sıcaklığa Cl 144 −34,6
2
kritik sıcaklık denir. NH 132,4 −33,34
3
CCl F (Freon-12) 420 −29,8
2 2
Puron gazı 73 −53
Eskiden beri soğutucu akışkan olarak kullanılan Cl ve NH gazlarının
2 3
zehirli olmasından ve Freon-12'nin ise ozon tabakasına zarar vermesin-
den dolayı kullanımları yasaklanmıştır. Günümüzde Puron adı verilen so-
ğutucu akışkan kullanımı yaygınlaştırılmaya çalışılmaktadır.
Soğutma sistemleri çalışırken iki temel kural vardır. Bunlar; genleşen
gazın soğuması ve yeterince soğuyan gazların sıvılaşması ile birbirine
yaklaştırılan farklı sıcaklıktaki iki nesneden sıcak olanın soğuyup, soğuk
olanın ısınması ilkeleridir.
Günlük hayattada kullanılan buzdolabı, klima ve daha büyük tesisler-
de kullanılan ısı pompaları soğutma çevrimi ile çalışır. Buzdolaplarının
arka kısmında bulunan kompresör elektrik akımı ile çalışarak soğutucu
gazı sıkıştırır. Böylece gazın basıncı ve sıcaklığı artar. Bu gaz buzdolabı
içine döşenmiş boru sisteminde genleşir ve buharlaşır. Buharlaşma sıra-
sında sıvı ısıyı soğurur ve gaz molekülleri kendi öz enerjilerini kullanarak
buzdolabı içindeki ortamı soğutur.

144