Page 5 - Fen Lisesi Kimya 9 | 4. Ünite
P. 5
MADDENİN HÂLLERİ
Genleşmiş gaz, dolaşım sistemi ile kompresöre gelerek aynı çevrime
tekrar girer.
Soğutucu Akışkanların Özellikleri
■ Kritik sıcaklığı yüksek, kaynama noktası düşük olmalıdır.
■ Yanıcı ve zehirli olmamalıdır.
■ Çevreye zarar vermemelidir.
■ Uygulanabilir bir basınçla buharlaşmalı ve sıvılaşabilmelidir.
■ Kimyasal olarak aktif olmamalı, dolaşım sistemindeki metallerle reak-
siyona girmemelidir.
■ Kolay bulunur ve ekonomik olmalıdır.
■ Oda koşullarında buhar hâlinde olmalıdır.
■ Enerji tüketimi az olmalıdır.
Buzdolabının çalışma sistemi ve soğutucu akışkanın buharlaşma ve
yoğuşma süreçleri Şekil 4.3' te verilmiştir.
Şekil 4.3: Buzdolabı çalışma ilkesi
c) Havadan Azot ve Oksijen Eldesi
Atmosfer birçok gazın karışımından oluşur. Kuru havanın hacimce
%99’dan fazlasını azot ve oksijen gazları, geri kalan %1’lik kısmını ise
argon, karbon dioksit, hidrokarbonlar ve diğer gazlar oluşturur. Havada
büyük oranda azot ve oksijen gazı bulunduğundan bilim insanları hava-
dan azot ve oksijen gazlarını elde etme yöntemlerini araştırmışlardır.
Azot (Resim 4.4) ve oksijen gazlarını elde etmek için öncelikle hava
soğutulup sıkıştırılarak sıvı hâle getirilir. Bir atmosfer basınçta oksijenin
o
o
kaynama noktası −183 C, azotun kaynama noktası −195,8 C’dir. Sıvı-
laştırılmış havadaki azot ve oksijen gazları kaynama noktaları farkından
yararlanılarak ayrımsal damıtma ile ayrılır. Sıvı havadan önce, kaynama
noktası düşük olan azot gazı sonra oksijen gazı ayrılır. Elde edilen azot
ve oksijen gazları özel çelik kaplarda depolanır. Böylece havadaki azot
ve oksijen gazları ayrılmış olur. Endüstride bu yöntemle ayırma işlemi
yapılmaktadır.
Oksijen gazı; endüstride kaynakçılıkta ve çelik üretiminde, tıpta ve
farklı birçok alanda kullanılır. Azot hem sıvı hem de gaz hâlde kullanılır.
Gübre sanayisinde, tıpta, gıda sanayisinde gıdaların korunmasında, oto- Resim 4.4: Sıvı azot
mobil ve uçak lastiklerinin şişirilmesinde, ani soğutma gerektiren işlem-
lerde ve daha birçok alanda kullanılmaktadır.
145