Page 7 - Fen Lisesi Kimya 9 | 4. Ünite

MADDENİN HÂLLERİ

İyonik katılar
Anyon ve katyonların elektrostatik çekim kuvveti ile birbirini çekmesi
sonucunda oluşan kristal katılardır (Resim 4.7).
İyonik kristallerde her iyonun çevresini zıt yüklü iyonlar çevirir böylece
kristal örgü oluşur. Bu kristallerde iyonlar birbirine çok yakın ve düzenli
şekilde istiflenerek belirli geometrik bir yapı oluşturur. Örneğin sodyum
klorür (NaCl) bileşiğinin kristal örgüsünde her Na iyonunun çevresinde
+
−
−
6 tane Cl iyonu, her bir Cl iyonunun çevresinde 6 tane Na iyonu vardır
+
(Şekil 4.4).
İyonik katılar NaCl’de olduğu gibi kristal ağ örgüsü oluşturur. Sıvı hâl- Resim 4.7: NaCl iyonik kristali
leri ve sulu çözeltileri serbest iyon hareketiyle elektriği iletirken iyonik ka-
tılar elektriği iletmez. İyonik kristallerin erime noktaları yüksektir. İyonik
kristaller kırılgandır. Basınç uygulandığında kristal örgü bozulur, birbirine
doğru yaklaşan aynı yüklü iyonlar arasındaki itme kuvveti nedeniyle katı,
kristal düzlemi denilen belirli yüzeyler boyunca kırılır.

Kovalent katılar
Kovalent katılarda katıyı oluşturan atomlar kovalent bağlarla birbirine
tutunurlar. Atom veya moleküllerin kovalent bağlarla bağlanarak oluştur-
dukları yapılara kovalent kristaller denir. Kristal içinde kovalent bağlar
üç boyutlu bir ağ yapısı oluşturur. Bu ağ yapı, kristallerin çok sert ve
erime noktalarının yüksek olmasına sebep olur. Örneğin elmas ve gra-
Şekil 4.4: NaCl’ün birim
fit, silisyum dioksit (SiO - kuvars), silisyum karbür (SiC), silisyum nitrür
2 hücre yapısı
(Si N ) ağ örgülü kovalent katılardır.
3 4
Moleküler katılar
Moleküler katıların yapı birimleri moleküllerdir. Kristallerinin molekül-
lerden oluştuğu katılara moleküler kristaller denir. Bu moleküller arasın-
daki çekim kuvvetleri London kuvvetleri, dipol-dipol etkileşimleri ve hidro-
jen bağlarıdır. I (iyot), kuru buz (katı CO ), S (kükürt), C H (naftalin),
2 2 8 10 8
H O (buz), C H O (glikoz) gibi katılar moleküler katılardır (Resim 4.8).
2 6 12 6
Moleküler katılar yumuşak olup bunların erime ve kaynama noktaları dü-
şüktür. Bu katılar kolaylıkla hâl değiştirebilir ve elektrik akımını iletmez.

a) Buzun kristal yapısı b) Şekerin kristal yapısı
Resim 4.8: Buzun ve şekerin kristal yapısı

Metalik katılar
Metalik katılar, kararlı metal katyonları ile metal atomlarının değerlik
elektronlarının oluşturduğu elektron denizi arasındaki çekim kuvveti ile
oluşur. Metal kristalleri, bilyelerin üst üste istiflenmesi gibi basit yapılar
oluşturur. Katıların en kararlı ve düzenli hâli metalik kristallerdir. Metalik
katılar; ısı ve elektriği ileten, parlak, sert ve dayanıklı, tel ve levha hâline
gelebilen, erime ve kaynama noktaları genellikle yüksek olan kristallerdir
(Resim 4.9). Resim 4.9: Metal

147