Page 6 - Fen Lisesi Kimya 9 | 4. Ünite

2 . KATILAR
BÖLÜM

■ Katıları oluşturan tanecikler nasıl istiflenir?
■ Katıların istiflenmesi rastgele mi yoksa belirli bir düzene göre mi olur?
■ Katılar istiflenirken tanecikleri hangi kuvvetlerle birbirine tutunur?

4.2.1. Katıların Özellikleri, İstiflenme Şekli ve Bağların

Gücüyle İlişkileri
Katılarda moleküller hemen hemen hiçbir hareket serbestliği olmadan
belli bir konumda sabit tutulur. Birçok katı uzun sıralı bir düzen ile karak-
terize edilir başka bir deyişle moleküller üç boyutlu bir yapıda düzgün bir
şekilde istiflenir. Katılardaki boşluk sıvılardakinden azdır. Katılar neredey-
Resim 4.5: Suyun katı ve sıvı hâli se hiç sıkıştırılamazlar, belli bir şekil ve hacme sahiptirler. Birkaç istisna
dışında (en önemlisi su) bir maddenin katı hâlinin yoğunluğu daima sıvı
hâlinin yoğunluğundan fazladır. Bu iki hâlin beraberce mevcut olduğu
birçok durum vardır. Bir bardak suda yüzen bir buz kalıbı buna tipik bir
örnektir (Resim 4.5).

a) Katıların Sınıflandırılması
Sıvılar belirli bir noktaya kadar soğutulursa moleküllerinin hızları ve
kinetik enerjileri azalır. Moleküller arası çekim kuvvetlerinin etkisiyle mad-
de düzenli bir yapıya geçerek katı hâle gelir. Katılar genel olarak “amorf
ve kristal” olmak üzere ikiye ayrılır. Oluşan katıların özellikleri atom ve
molekülleri bir arada tutan çekim kuvvetlerine bağlıdır. Kristal katılarda
atom, iyon ve moleküller düzenli bir şekilde istiflenmiştir. Amorf (şekilsiz)
katılarda ise atom, iyon veya moleküller rastgele yığılmışlardır. Kristal
katılar sabit sıcaklıkta erirler, amorf katılar ise belli bir sıcaklık aralığında
gitgide yumuşayarak akıcılık kazanırlar. Kristallerin şekli ve büyüklüğü
kristallenme ortamına ve süresine bağlıdır. Kristallenme süresi arttıkça
büyük kristaller oluşur.

Amorf katılar
Atom, iyon ve moleküllerin rastgele yığıldığı, eritilmedikçe veya kesil-
medikçe belirli bir şekli olmayan katılardır. Isıtıldıklarında belli bir sıcaklık
aralığında yumuşayarak akıcı hâle gelirler. Amorf katıların yumuşama-
ya başladığı bu sıcaklığa camsı geçiş sıcaklığı denir. Örneğin cam ısı-
tıldığında önce yumuşar sonra akıcı olur. Akıcı hâle gelen cama çeşitli
Resim 4.6: Cam ve plastik şekiller verilebilir. Cam kırıldığında, cam parçaları eritilerek tekrar şekil
verilip kullanılabilir. Cam, parafin, lastik, tereyağı ve plastik amorf katılara
örnektir (Resim 4.6).

Kristal katılar
Kristallerin yapıları ve özellikleri; tanecikleri bir arada tutan kuvvet-
lere bağlıdır. Kristal katılar dört gruba ayrılır.

Kristal Katılar

İyonik Kovalent Moleküler Metalik
Katılar Katılar Katılar Katılar

146