Page 10 - Kimya 11 | 5.Ünite

Kimyasal Tepkimelerde Hız
gerçekleşme hızı büyük farklılık gösterir. Yavaş gerçekleşen tepkimelere
jeolojik olaylar, kömürün oluşumu, demirin paslanması (Görsel 5.1.5)
ve gümüşün kararması örnek verilebilir.

Tepkime Hızlarının Ölçülmesi
Bir tepkimenin hızını izleyebilmek için giren maddelerle ürünlerin
birbirinden farklı olan renk, çökelek oluşumu, elektrik iletkenliği, ba-
sınç, hacim, sıcaklık gibi bazı özelliklerinden yararlanılır.
Görsel 5.1.5: Paslanmış demir
Renk Değişimi
H (g) + Cl (g) 2HCl(g)
2
2
renksiz sarı-yeşil renksiz
Çözünme-Çökelme
NaCl(suda) + AgNO (suda) AgCl(k) + NaNO (suda)
3
3
beyaz çökelek
Elektrik İletkenliği Değişimi
-
+
CO (g) + H O(s) H (suda)+HCO (suda) (İletkenlik artar.)
2
3
2
+
+
Ag (suda) + Cl (suda) AgCl(k) (İletkenlik azalır.)
Basınç-Hacim Değişimi
2NO (g) 2NO(g) + O (g) Basınç artışı (V, T sabit) olur.
2
2
N (g) + 3H (g) 2NH (g) Basınç azalması (V, T sabit) olur.
2
3
2
2H O (suda) 2H O(s) + O (g) Hacim artışı (P, T sabit) olur.
2
2 2
2
Isı Değişimi
FeO(k) + CO(g) Fe(k) + CO (g) + ısı
2
Bunların dışında tepkime hızını ölçmek için tepkimelerin daha baş-
ka özelliklerinden (pH değişimi vb.) de yararlanılabilir.
ÇÖZEREK ÖĞRENİN
1. Aşağıdaki tepkimelerin hızlarını ölçmek için uygun birer yöntem öneriniz.
I. H (g) + Br (g) 2HBr(g) ………………………….............................................................……
2
2
renksiz kırmızı renksiz
kahverengi
+
II. Mg(k) + 2H (suda) Mg 2+ (suda) + H (g) …….................................…………...…………….
2
III. CS (g) + 3O (g) CO (g) + 2SO (g) ……………...............................................….......………
2
2
2
2

+
IV. Cu(k) + 2Ag (suda) Cu 2+ (suda) + 2Ag(k) ……...........................................……………......
Tepkime hızı, birim zamanda tepkimeye giren maddelerin veya
oluşan ürünlerin konsantrasyonundaki değişimin ölçümüdür.
MADDE MİKTARI TEPKİME HIZI
Bir kimyasal tepkimede birim zamanda harcanan veya oluşan mad-
de miktarının değişimine tepkime hızı denir. Tepkime hızı “T.H.ˮ, “rˮ,
“Ѵˮ ile gösterilebileceği gibi “Hızˮ şeklinde de ifade edilebilir.

Giren veya ürünün madde miktarındaki değişme
Hız =
Zaman aralığı
Madde miktarı = [mol, hacim, molar derişim, kütle…]
Zaman aralığı = [sn, dk, saat, gün, yıl…]

196