Page 5 - Seçmeli Psikoloji | 3.Ünite

3. ÜNİTE

Klasik koşullanma ile ilgili kavram ve prensipler aşağıda belirtilmiştir.
Doğal (koşulsuz) uyarıcı, organizmada doğal olarak tepki oluşturan uyarıcıdır (et).
Doğal (koşulsuz) tepki, doğal uyarıcıya karşı gösterilen tepkidir (ete gösterilen salya tepkisi).
Koşullu uyarıcı, koşullanma sonucu doğal uyarıcının yerini alan yapay uyarıcıdır (zil sesi).
Koşullu tepki, öğrenmeye dayalı tepkidir ( zil sesine gösterilen salya tepkisi).
Genelleme, bir uyarıcıya gösterilen tepkinin benzer uyarıcılara da gösterilmesidir. Örneğin sokak kedisi tara-
fından tırmalanan çocuğun bütün kedilerden korkması durumudur.
Ayırt etme, uyarıcı genellemesinin sona ermesi ve organizmanın benzer uyarıcılar arasından sadece tek bir
uyarıcıya tepki vermeye başlamasıdır. Örneğin sokak kedisi tarafından tırmalanan çocuk bir süre sonra ev kedile-
rinden korkmaz.
Sönme, belli bir süre pekiştirilmeyen davranışın görülme sıklığının azalması ve giderek yok olmasıdır. Örneğin
zil sesinden sonra köpeğe bir süre et verilmediğinde köpek zil sesine daha az salya tepkisi gösterir ve tepki giderek
yok olur.
Kendiliğinden geri gelme, sönen bir davranışın ara sıra tekrar ortaya çıkması durumudur. Örneğin köpeğin
sönen salya tepkisi ara sıra tekrar ortaya çıkar.
Yakınlık (bitişiklik), öğrenme için koşullu uyarıcı ile koşulsuz uyarıcının bitişik verilmesi gerekir. Örneğin kö-
peğe önce zil sesi dinletilir, hemen arkasından hiç zaman geçirmeden et verilir.

SINIF İÇİ ETKİNLİK 2
Harvard Üniversitesinde bir öğrenci her sabah uyandıktan sonra eline bir torba kuş yemi ile düdük
alır ve üniversitenin stadyumuna gider. Stadyumun çevresinde koşup düdük çalarak yemleri etrafa
döker. Öğrenci birkaç ay boyunca hemen her gün bu davranışı tekrar eder. Okulun turnuvaları başla-
dığında hakem, düdüğünü çalar çalmaz yüzlerce kuş stadyumu işgal eder.
Verilen metni okuyarak aşağıdaki boşlukları uygun şekilde doldurunuz.
Koşulsuz uyarıcı :.......................................................................................................................................................
Koşulsuz tepki :.......................................................................................................................................................
Koşullu uyarıcı :.......................................................................................................................................................
Koşullu tepki :.......................................................................................................................................................
http://erdemlianadolulisesi.meb.k12.tr/icerikler/icerikler/listele_715181_SAYFALAR
adresinden yararlanılarak komisyon tarafından düzenlenmiştir. 10.07.2018, s. 23.01

b) Edimsel Koşullanma Yoluyla Öğrenme: Organizmayı ödü-
le götüren veya cezadan kurtaran bir davranışın organizmada ka-
lıcı hâle gelmesidir. Edimsel davranış, belirli bir uyarıcıya verilen
tepki değil kendiliğinden ortaya çıkan bir davranıştır. Edimsel ko- Pedal
şullanmada olumlu sonuç veren bir davranışın tekrarlanma olasılı- Yiyecek kutusu
ğını artırmak söz konusudur. Bunun için belli bir davranışın pekiş-
tirilmesi gerekir.
B.F. Skinner (Sıkinır) yaptığı deneyde aç bir fareyi kutunun içi-
ne bırakır. Fare kutunun içinde gelişigüzel dolaşırken kutuda özel Görsel 3.4: Skinner'in edimsel koşullanma deneyi
amaçla hazırlanmış pedala dokunur. Pedala dokunduğunda alt-
taki kaba yiyecek düşer. Bu durum fare için bir ödüldür. Fare, kafesi kurcalarken pedala dokunup yiyeceğe ulaştığı
her denemesinde yiyecekle pedal arasında daha fazla bağ kurar ve bir süre sonra edimsel koşullanma gerçekleşir.
Fare her acıktığında pedala basarak yiyeceğe ulaşmayı artık öğrenmiştir (Görsel 3.4).
Skinner bir davranışın koşullanması için şekillendirme denilen bir yöntemden faydalanır. Örneğin bir çember
içinden geçirilmek istenen arslana önce alçak bir çemberden geçme denemeleri yaptırılır. Çemberden her geçti-
ğinde aslana et verilir. Sonra çember her seferinde biraz daha yükseltilerek davranış pekiştirilmeye devam edilir.
Böylece istenilen yükseklikteki çemberden geçme davranışı adım adım şekillendirilmiş olur.
Edimsel koşullanmaya göre öğrenme sürecinde öğrenilecek materyalle ilgili adımlar küçük olmalıdır ve daha
önce öğrenilenler üzerine kurulmalıdır. Özellikle öğrenmenin ilk safhalarında öğrenme düzenli olarak ödüllendi-
rilmeli ve tüm aşamalarında da pekiştireçlerle şekillendirilmelidir. Pekiştireçler doğru davranışı takiben hemen
verilmelidir.

ÖĞRENME, BELLEK, DÜŞÜNME 87