Page 8 - Seçmeli Psikoloji | 3.Ünite

3. ÜNİTE

TARTIŞMA
Bir gazeteci, Thomas Edison’a (Tamıs Edison) “Ampulü bulmak için bin deneme yapmışsınız. Acaba
bin defa başarısız olmak nasıl bir duygu?” diye sorar. Edison gülümser ve “Ampulü icat etmek için yap-
mış olduğum her deneme bir başarısızlık değil aksine başarı için atılmış birer adımdı. Ben bu bin de-
neme sonucunda bin kez başarısız olmadım. Aksine bu başarı için bin adımlık bir yol yürümüş oldum.”
cevabını verir.
Yukarıdaki metinden yola çıkarak deneme yanılma yoluyla öğrenmenin buluş ve icatlardaki
rolünü tartışınız.

d) Model Alarak Öğrenme: Davranışların çoğu
toplumsal bir çevrede biçimlenir. Çocuklar ve genç-
ler kendilerinden önceki kuşakları model alırlar.
Anne, baba, öğretmenler, toplumca beğenilen spor-
cu ve sanatçılar, bilim insanları vb. model olarak alı-
nır (Görsel 3.7). Olumlu davranışlar model alındığı
gibi olumsuz davranışlar da model alınabilir.
Albert Bandura’ya (Albırt Bandura) göre model
alarak öğrenme, bir kişinin diğer kişilerin etkinlikle-
rini sadece basit olarak taklit etmesi değildir. Model
alarak öğrenmede bilişsel süreçler de önemlidir. Bi-
rey çevresini gözlemler, bu gözlemlerinden sonuç-
lar çıkarır ve model alacağı kişiyi ya da davranışı se- Görsel 3.7: Model alarak öğrenme
çer. Albert Bandura öğrenme esnasında dört sürecin
işlediğini söyler. Bu süreçler dikkat, hafıza, davranışı
meydana getirme ve güdülenmedir.
Gözlem yoluyla öğrenmenin birinci aşaması modele dikkat etmektir. Birey, model alacağı etkinliklere dikkat
edip etkinlikleri doğru bir biçimde algılamazsa gözlem yoluyla öğrenme meydana gelmez. Gözlem yoluyla öğre-
nilen bilgiden yararlanabilmek için gözlemcinin, modelin davranışlarını hatırlaması gerekir. Gözleyen kişi bilgiyi
depolayıp gerektiğinde geri çağırabilmelidir. Davranışı meydana getirme süreci ise öğrenilenlerin performansa
dönüştürülmesidir. İnsanlar, yeni davranışları ya da becerileri gözlem yoluyla kazanabilirler ancak kazandıkları
bu davranışları ya da becerileri ihtiyaç olarak görmedikleri ve güdülenmedikleri için hemen sergilemeyebilirler.
Örneğin babasından kötü bir söz duyup bunu öğrenen çocuk bunu hiç beklenmeyen bir anda topluluk içinde
söyleyebilir.
Gözlem yoluyla öğrenme her zaman taklit unsurunu içermek zorunda değildir. Örneğin futbol kursuna giden
arkadaşının çok yorulduğunu gören genç, bu kursa gitmekten vazgeçer. Burada çocuk, gözlem yoluyla öğrenmiş-
tir ancak modeli taklit etmemiştir.
Model alma ile ilgili kavram ve prensipler aşağıda belirtilmiştir.

Dolaylı Pekiştirme: Araştırma sonuçları davranışı pekiştirilen modeli izleyen bireylerin, modelin davranışını
daha fazla taklit ettiklerini göstermektedir. Örneğin oyuncakları topladığı için takdir edilen bir çocuğu gözlemle-
yen diğer çocuklar oyuncakları toplamaya daha istekli olur. Buna dolaylı pekiştirme denir.
Dolaylı Ceza: Örneğin ödevini yapmayan arkadaşının eksi aldığını gözlemleyen öğrenci derse ödevini yapa-
rak gelir. Toplumda cezaların caydırıcılığı derken kastedilen dolaylı cezadır.
Dolaylı Güdülenme: Örneğin iyi bir üniversiteyi bitiren kuzeninin çok iyi imkânlara sahip olduğunu gören bir
genç, üniversite sınavına daha istekle hazırlanır.
Dolaylı Duygu: Örneğin böcek gördüğünde korkan annesini model alan çocuk, böceğin korkulacak bir yara-
tık olduğunu düşünerek ondan korkmaya başlar. Birçok kişinin hiç yılan görmemesine rağmen yılandan korkması
buna örnektir.
Başkalarının örnek davranışları, bireylerin sosyalleşmesinde önemli bir yere sahiptir. Birey birçok sosyal davra-
nışı ve tutumu, diğer insanların davranış ve tutumlarını gözlemleyerek öğrenir.

90 ÖĞRENME, BELLEK, DÜŞÜNME