Page 42 - Tarih 9 | 5.Ünite

5. ÜNİTE

İbn-i Sina, öğrencisi el-Cüzcanî ile birlikte gözlemevi kurmuş
ve bu gözlemevine ait araç ve gereçleri kendisi çizmiştir. Ufuk
açısını ölçmeye yarayan ve “azimut halkası” adı verilen büyük
boyutlu bir gözlem aleti yaptığı bilinmektedir (Görsel 5.32).
Bu ölçme aracı daha sonra yıldızlar arası açısal uzaklıkları
ölçmek üzere teleskoplara uygulanmıştır.

İbn-i Sina, görme fizyolojisi ve ışık konusunda kendisinden önce
çalışmalar yapan Pisagor ve Aristo’nun görüşlerini incelemiş,
deney ve gözleme tabi tutmuştur. İbn-i Sina’ya göre görme,
BİLİYOR MUSUNUZ? dıştan göze gelen ışınlarla mümkün olmaktadır. Gözde meydana
gelen görüntü, tıpkı aynadaki yansıma gibidir.

İbn-i Sina’nın en önemli eseri, tıp
alanında yazmış olduğu “el-Kanun
fî’t–Tıb” tır. Tıp ansiklopedisi ni-
teliğindeki bu eser XIX. yüzyıla
kadar Doğu ve Batı dünyasında
el kitabı olarak kullanılmıştır. Ba-
tı’da; “Tabip olmak İbn-i Sinacı
olmaktır.” sözü deyim gibi kul-
lanılmaktadır. Şeker hastalığını
tespit etmeyi başaran İbn-i Si-
na, nabız inceleme yöntemiy-
Görsel 5.32
Azimut halkası le damar ve kalp hastalıklarını
maketi belirlemiştir.

İbn-i Sina’ya kadar tedavinin psikolojik yönü, hekimlerden çok
din adamları tarafından yürütülmekteydi. İbn-i Sina’ya göre
insanda ruh ve beden olmak üzere iki cevher bulunmaktadır.
Bunların her birinin kendine özgü hastalıkları olduğunu ifade
BİLİYOR MUSUNUZ? eden İbn-i Sina, akıl hastalıklarının meşguliyet, şok, telkin ve
müzik ile tedavi edilebileceğini belirtmiştir.

Türkistan ve Maveraünnehir’de hüküm süren Karahanlılar
Devri’nde, Türkler arasında fikrî ve ilmî faaliyetler gelişmiş
Balasagun ve Kaşgar gibi şehirler de birer ilim merkezi hâ-
line gelmiştir. Kaşgar ve Balasagun medreseleri İslami ilim-
leri Türklerin arasında yayarak Türklerden bu sahada büyük
âlimlerin yetişmesine ortam hazırlamıştır. Kaşgar’da büyük
âlimler yetişmiş ve bunlar önemli eserler ortaya koymuştur.
Daha sonraki yüzyıllarda birçok devlet adamı ve hükümdarın
“başucu” kitabı olan Kutadgu Bilig’in yazarı Yusuf Has Hacib
de bu havzada yetişmiştir.
İmam Gazali (1058-1111)

Gazali (Görsel 5.33), Horasan’ın Tus şehrinde doğmuştur.
Görsel 5.33 Olağanüstü bir zekaya sahip olan Gazali; fıkıh, hadis, akaid,
Gazali (Temsilî) gramer, felsefe gibi ilimlerde eğitim almıştır. Dönemin ünlü
âlimlerinden ve aynı zamanda Gazali’nin hocası olan Cüvey-
nî’ye göre Gazali derin bir denizdir.

168