Page 29 - T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük - Ünite 3

3. Ünite

Atatürk döneminde Misak-ı İktisadi programı çerçevesinde alınan ekonomik
tedbirler sonucu kişi başına düşen millî gelir yükseldi. Altın birikimi arttı.
Sanayi, tarım, bayındırlık ve ulaştırma faaliyetlerinde geçmiş yıllara göre me-
safe kaydedildi. Türk ekonomisi kendine yetecek hâle geldi.

3. 7. 2. Sanayi ve Ticaret Alanındaki Gelişmeler

Cumhuriyet döneminde kalkınmanın temeli sanayiye dayanıyordu. Çünkü
XIX. yüzyıldan itibaren dünya devletleri arasında ilerlemenin ölçüsü sanayi Görsel 3.23: Atatürk’ün Merinos
Fabrikası açılışında yazdığı not
olmuştu. Kapitülasyonlar, Osmanlı’da yerli sanayinin kurulmasını önlemişti.
Millî Mücadele Dönemi’ndeyse büyük ölçekte sanayi kuruluşu bulunmuyordu.
Oku-yorum
Devlet, dışa bağımlılığı azaltmak adına birinci derece ihtiyaç maddelerini
üretebilmek için harekete geçti. 1927’de Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı. “Sümerbank Merinos Fabrikası, çok
Bu kanunla devlet, özel girişime destek sağlamayı millî sermayeyi güçlendir- kıymetli bir eser olarak millî sevinci
meyi yerli sanayiyi kurmayı amaçladı. Teşvik-i Sanayi Kanunu ile millî ser- artıracaktır. Bu eser, yurdun, özellikle
mayeye ucuz devlet arazisi ve binaları tahsis edilecek, taşıma indirimleri ve Bursa bölgesinin endüstri gelişimine
ve büyük millî ihtiyacın giderilmesi-
vergi muafiyeti sağlanacaktı. Bu kanun 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı’na ne yardım edecektir. Eserin başa-
kadar özellikle çimento, şeker ve dokuma sektörlerinde üretim artışını sağla- rılmasından Ekonomi Bakanlığını
dı. Ancak Dünya Ekonomik Bunalımı kanunun tam anlamıyla uygulanmasını tebrik ederim. Sümerbank direktör-
engelledi. lüğüne teşekkür ve fabrikayı gördü-
ğüm gibi yüksek bilgi, tam düzenli
Ticaret ve sanayinin gelişmesini sağlamak için atılan bir diğer adım da 26 idarede, direktörüne başarı temenni
Ağustos 1924’te Türkiye İş Bankasının kurulmasıydı. Banka, bakanlar kurulu ederim.” K. ATATÜRK
kararıyla kurulmasına rağmen özel bir bankaydı. İş Bankası, ticaret ve sanayi www.isteataturk.com
yatırımlarını desteklemiş; daha sonra kurulan bankalara da örnek olmuştur.

19 Nisan 1925’te Ticaret Bakanlığı tarafından Sanayi ve Maadin Bankası ku-
ruldu. Bankaya, sanayi kuruluşlarına yatırım yapmak, maden imtiyazlarını
alıp işletmek görevleri verildi. Ayrıca bu sektöre mali destek vermesi için
Etibank kuruldu. Yeraltı kaynaklarının araştırılması için MTA (Maden Tetkik
Arama) Enstitüsü kuruldu. Bunu takip eden yıllarda tekstil sektörüne öncülük
etmesi amacıyla 1933’te Sümerbank kuruldu (Görsel 3.23).

Ekonomide devletçilik anlayışı doğrultusunda sanayiyi geliştirmek için
Kamu İktisadi Teşekkülleri (KİT) adı verilen, işletmesini devletin üstlendi-
ği ekonomi kuruluşları kuruldu. Dokuma, cam ve şişe, kâğıt ve demir-çelik
işletmeleri Türkiye’nin sanayileşmesine katkı sağlayan önemli kuruluşlardı
(Görsel 3.24, 3.25). Görsel 3.24: Uşak Şeker Fabrikası

Ülkeyi yabancıların açık pazarı olmaktan kurtarmak ve tam bağımsızlığı sağ-
lamak için Cumhuriyet Dönemi’nde, sanayinin yanı sıra ticaretin canlandırıl-
ması da hedeflendi.

Sıra Sizde
Cumhuriyet Dönemi’nde sanayi, neden özel sektör değil de
devlet yatırımları şeklinde gerçekleşmiştir?
3. 7. 3. Tarım Alanındaki Gelişmeler

Türkiye Cumhuriyeti kurulduğunda halkın yarıdan fazlası tarımla uğraşıyordu.
Fakat zamanın modern tarım teknikleri kullanılmadan eski yöntemlerle tarım
yapılıyordu. Köylüler, ağır ve zorlu koşullarda büyük emekler harcayarak an-
cak geçinebilecekleri kadar ürün elde edebiliyorlardı. Ayrıca köylüden “aşar”
adıyla ürettikleri ürünün % 10’u vergi olarak alınmaktaydı.. Zamanla bu oran Görsel 3.25: Atatürk,
daha da ağırlaşarak % 12.5’e çıkmıştı. Nazilli Dokuma Fabrikasını gezerken

Hafta tatili cumadan pazara alındı. Etibank kuruldu.
1935 1935

127