Page 14 - T.C. İnkilap Tarihi ve Atatürkçülük | 4.Ünite

İKİ SAVAŞ ARASINDAKİ DÖNEMDE TÜRKİYE VE DÜNYA

4. 2. 7. Montreux (Montrö) Boğazlar Sözleşmesi (1936)

Sıra Sizde
Boğazların Türkiye’nin elinde ve denetiminde bulunmasının
sonuçları neler olabilir?
Lozan Barış Antlaşması’na göre Boğazların her iki yakası askerden arındı-
rılarak Türkiye’nin başkanlığında uluslararası bir komisyonun yönetimine
bırakılmıştı. Almanya ve İtalya’daki totaliter yönetimlerin saldırgan politika-
ları sonucu çıkacak bir savaşta komisyon üyesi devletler birbirleriyle savaşa
girebilirlerdi. Böyle bir durumda, bugün de dünyanın en kritik su geçitlerinin
başında gelen, Boğazlar bölgesinin savunması ve güvenliği tehlike altında
kalabilirdi.

1930’lu yılların başında hızlı bir silahlanma yarışı başladı. Uluslararası ant-
laşmalara uyulmamaya başlandı ve Almanya askersizleştirilen Ren bölgesi-
ne asker gönderdi. İtalya Habeşistan’ı işgal etti. Japonya Çin’e ait Mançurya
bölgesini işgal etti. Bütün bu gelişmeler karşısında dünya barışını korumak ve
sağlamakla yükümlü olan Milletler Cemiyeti ise yetersiz kaldı.

Yeni bir dünya savaşının rüzgârlarının estiğini gören Atatürk, Milletler Cemi-
yetine başvurarak barışçı yolla Boğazların statüsünün gözden geçirilmesini
istedi. Türkiye’nin çağrısı üzerine İsviçre’nin Montrö şehrinde bir konferans
toplandı. İngiltere, Boğazlarla ilgili Türkiye’nin tezlerini desteklerken Sovyet
Rusya bazı konularda karşı çıktı. İtalya ve Japonya ise bu sözleşmeyi imzala-
mak istemediler. Bu itirazlara rağmen 20 Temmuz 1936’da Montrö Boğazlar
Sözleşmesi imzalandı. Bu antlaşmaya göre:

1. Boğazlar Komisyonu kaldırıldı.

2. Boğazların savunması Türkiye’ye bırakıldı.

3. Yabancı ticaret gemilerinin Boğazlardan geçişi serbest bırakıldı.

4. Savaş gemilerinin geçişi için bazı sınırlamalar getirildi.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile Türkiye’nin Boğazlar üzerindeki egemen-
liğini sınırlayıcı hükümler kaldırılıp Türkiye’ye Boğazlarda tam egemenlik
hakkı tanındı (Görsel 4.6). Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki stratejik önemi
arttı.

Görsel 4.6: Montrö Boğazlar
Sözleşmesi ile ilgili gazete haberi

Mustafa Kemal Atatürk CHP Kongresi’nde
Büyük Nutku’nu okudu. Türkiye’de ilk nüfus sayımı yapıldı.

1927 1927
148 15-20 Ekim