Page 15 - T.C. İnkilap Tarihi ve Atatürkçülük | 4.Ünite

4. Ünite

4. 2. 8. Sadabat Paktı (1937)

İtalya’nın Habeşistan’ı işgal etmesi ve doğu ülkelerini hedef alan yayılma-
cı siyaseti üzerine Türkiye öncülüğünde İran, Irak ve Afganistan bir araya
geldiler. Bu ilişkilerin kurulmasında İran Şahı Rıza Pehlevi’nin 1934 yılında
Türkiye’yi ziyareti de etkili olmuştur (Görsel 4.7). Yapılan görüşmeler sonu-
cunda İran’ın başkenti Tahran’da Sadabat Paktı imzalandı (8 Temmuz 1937).

Sadabat Paktı’na göre; üye ülkeler birbirlerinin iç işlerine karışmamayı, ortak
sınırlara saygı göstermeyi kabul ettiler. Böylece Türkiye, Balkan Antantı ile
batı sınırlarını güvenceye aldıktan sonra, Sadabat Paktı ile de doğu sınırları-
nın güvenliğini sağlamış oldu. Türkiye ile Hatay meselesi ve Irak ile toprak Görsel 4.7: Mustafa Kemal Atatürk ve
sorunu olan Suriye, Sadabat Paktı’na katılmadı. İran Şahı Rıza Pehlevi
Sıra Sizde

Sizce bölgesel iş birliği antlaşmaları, hangi amaçlarla yapılır?

4. 2. 9. Hatay Sorunu ve Hatay’ın Ana Vatana
Katılması (1939)

Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti ile Fransa Hükûmeti arasında 20
Ekim 1921’de Ankara Antlaşması imzalanmış ve Türkiye-Suriye sınırı çi-
zilmişti. Antlaşmada Hatay sancağında Fransa denetiminde özel bir yönetim
kurulması kabul edilmişti.

1936’da Fransa, Suriye üzerindeki manda yönetimine son vererek Suriye’den
çekilme kararı aldı. Fransa ve yeni kurulan Suriye Hükûmeti arasında varılan
antlaşmayla İskenderun ve Antakya şehirleri Suriye’ye bırakıldı. Bu durum
Hatay Türkleri arasında büyük endişe yarattı. Türkiye, Milletler Cemiyetine
başvurarak Hatay’ın kaderine Hataylıların karar vermesini istedi. Fransa ise
Hatay’ın, Suriye’nin bir parçası olduğunu açıkladı.

Milletler Cemiyeti, Hatay Sorunu’nu araştırmak için bir komisyon kurdu.
Çalışmalarını tamamlayan komisyon hazırladığı raporda; Hatay halkının ço-
ğunluğunun Türk olduğunu, Suriye’ye bağlanamayacağını ve Hatay’da ba-
ğımsız bir devletin kurulması gerektiğini belirtti. Bu rapor üzerine Milletler
Cemiyeti, yeni bir komisyon kurarak bağımsız Hatay Devleti için bir anayasa
hazırlattı (29 Mayıs 1937).

Fransa ve Suriye Hükûmeti çeşitli zorluklar çıkartarak bu durumu kabul et-
mek istemiyordu. Bu gelişmeler üzerine Türkiye, Hatay sınırına büyük bir
askerî yığınak yaptı. Atatürk hasta yatağından kalkarak Adana ve Mersin’deki
askerî birlikleri teftişe gitti.

Ben toprak büyütme heveslisi değilim; barış bozma alış-
kanlığım yoktur. Ancak antlaşmaya dayanan hakkımızın
isteyicisiyim. Onu alamazsam edemem. Büyük Meclisin
kürsüsünden milletime söz verdim. Hatay’ı alacağım…
Milletim benim dediğime inanır. Sözümü yerine getire-
mezsem onun huzuruna çıkamam, yerimde kalamam.
Ben şimdiye kadar yenilmedim, yenilemem; yenilirsem
bir dakika yaşayamam.

İstanbul’da Taksim Anıtı açıldı. Dünya Ekonomik Bunalımı başladı.

1928 1928
149