Page 11 - T.C. İnkilap Tarihi ve Atatürkçülük | 4.Ünite

4. Ünite

bölge halkının oylarıyla (plebisit) belirlenmesi yönünde bir teklif sunmuştu.
Fakat İngiltere, Milletler Cemiyeti içindeki gücünü kullanarak, “Bölge hal-
kının cahil olduğu ve sınır işlerinden anlamayacağı” şeklinde bir itirazda bu-
lundu. Türkiye Milletler Cemiyetine üye olmadığı için alınan kararlara etki
edemiyordu. Bu yüzden Milletler Cemiyetinde Türkiye’nin öneri ve itirazları
dikkate alınmadı.

16 Aralık 1925’te yapılan toplantıda Milletler Cemiyeti, Musul’un Irak’a bı-
rakıldığını ilan etti. Türkiye kararı tepkiyle karşıladı. İngiltere ile ilişkiler ge-
rildi ve yeni bir savaşın eşiğine gelindi. Savaş hazırlıklarına başlanacağı sıra-
da iç politikada yaşanan olumsuz gelişmeler ve iç güvenlik sorunları yaşatan
olayların ortaya çıkması nedeniyle Türkiye, Milletler Cemiyetinin kararını
kabul etmek zorunda kaldı. Böylece iç politik olayların getirdiği mecburiyet-
ten dolayı Misak-ı Millî’den taviz verilmek zorunda kalındı.

5 Haziran 1926’da Türkiye ve İngiltere, Ankara Antlaşması’nı imzaladı.
Buna göre:

1. Musul, Kerkük ve Süleymaniye, İngiliz mandası altında olan Irak’a
bırakılacak.

2. Hakkari Türkiye’ye bırakılarak Türkiye-Irak sınırı çizilecek.

3. Irak, Musul’dan elde edeceği petrol gelirlerinden %10’unu 25 yıllığına
Türkiye’ye verecekti.

Türkiye 1931’den başlayarak 1950’ye kadar 20 yıl boyunca Irak petrol ai-
datından hissesine düşen 3.5 milyon sterlini Irak’tan aldı. 1926’da Musul
konusunda varılan çözümden sonra Türk-İngiliz ilişkileri gelişmeye başla-
dı. 1929’da İngiltere’nin Akdeniz Filosu’nun İstanbul’u ziyareti, ilişkilerde Oku-yorum
yumuşama sürecini artırdı. 1936’da İngiltere Kralı VIII. Edward’ın (Edvırd) Atatürk’ten Kral Edward’a: Vatanı-
Atatürk’ü ziyareti, ilişkileri olumlu yönde çeviren büyük bir gelişme oldu mın toprağı temizdir!
(Görsel 4.4). Saatler 12.15’i gösterirken Kral,
Tophane rıhtımına ayak basıyordu.
Atatürk, konuğuna Fransızca “Hoş
geldiniz Majeste” diyererek seslen-
mişti. Deniz oldukça dalgalıydı ve
Kral’ın bindiği motor sürekli sallanı-
yordu. Kral rıhtıma çıkmak istediği
bir sırada eli yere değdi ve tozlandı.
O sırada Atatürk de Kral’ı rıhtıma
almak üzere elini uzatmış bulunu-
yordu. Bunu gören Kral bir mendille
Görsel 4.4: Mustafa Kemal Atatürk ile elini silmek istediği bir anda Atatürk:
İngiltere Kralı VIII. Edward (Edvırd) “Vatanımın toprağı temizdir. O, elini-
zi kirletmez!” diyerek Kral’ı elinden
4. 2. 3. Türkiye-Fransa İlişkileri tutup rıhtıma çıkarıverdi. Birleşen bu
eller, o anda Türk-İngiliz ilişkileri ta-
Lozan Barış Antlaşması’ndan sonra Türkiye ile Fransa arasındaki ilk sorun rihinde yeni bir dönemin başladığını
dünyaya duyuruyordu.
Türkiye-Suriye sınırının tespiti olmuştur. Fransa’nın mandası altındaki Suriye İsmail Hakkı Baltacıoğlu, Atatürk Yetiş-
ile Türkiye arasındaki sınırın çizilmesi için bir karma komisyon kurulması ka- mesi, Kişiliği, Devrimleri, s. 25
rarı alınmıştı. Komisyon ancak 1925 Eylül’ünde kurulabildi. Uzun tartışma-
lar sonucu Türkiye-Suriye sınırı komisyonca belirlenmiş olsa da Fransa bunu Liderlerin yaptıkları jestlerin ül-
imzalamayı geciktirdi. Türkiye ile İngiltere arasındaki Musul anlaşmazlığının kelerin dış politikalarına etkilerini
çözümünden sonra, karma komisyonun aldığı karar 30 Mayıs 1926’da imza- tartışınız.
landı. Böylelikle Türkiye-Suriye sınırı tam olarak belirlendi.

Türk-Sovyet Tarafsızlık ve Saldırmazlık Türkiye ile İngiltere,
Antlaşması imzalandı. Ankara Antlaşması’nı imzanladı.

1925 1926
17 Aralık 145