Page 10 - T.C. İnkilap Tarihi ve Atatürkçülük | 4.Ünite

İKİ SAVAŞ ARASINDAKİ DÖNEMDE TÜRKİYE VE DÜNYA

4. 2. 2. Türkiye-İngiltere İlişkileri ve Musul Sorunu

Sıra Sizde
Bir ülke, sınırının olmadığı devletler ile ne tür sorunlar yaşaya-
bilir? Tartışınız.

KARADENİZ

TÜRKİYE

Musul

Süleymaniye
Kerkük
KIBRIS
AKDENİZ IRAK

Harita 4.1: Türkiye Irak sınırı

Lozan Barış Antlaşması’ndan sonra Türk-İngiliz ilişkilerini belirleyen en
temel sorun, Musul’un durumunun ne olacağıydı. Kerkük ve Süleymaniye
şehirlerini de içine alan Musul vilayeti (Harita 4.1), XIX. yüzyılın sonların-
dan itibaren, petrolün bir enerji kaynağı hâline gelmesiyle birlikte daha da
önem kazanmıştı. İngiltere, I. Dünya Savaşı’nın sonunda, Mondros Ateşkes
Anlaşması’nın imzalanmasından sonra antlaşma hükümlerine aykırı şekilde
Musul’u işgal etti.

Türkiye, Misak-ı Millî sınırları içinde yer alan Musul’u geri alabilmek için
Lozan’da büyük bir uğraş vermişti. Ancak barışın tehlikeye girmesi nede-
niyle, Musul Meselesi’nin Türkiye ile İngiltere arasında ikili görüşmelere
bırakılması kabul edilmişti. Buna göre taraflar dokuz ay boyunca meseleyi
çözmek üzere aralarında görüşecekler, bir çözüme ulaşılamadığı taktirde so-
run Milletler Cemiyeti tarafından çözülecekti. Taraflar arasında ikili görüşme-
ler 19 Mayıs 1924’te İstanbul’da Haliç Konferansı adı altında başladı.

Türkiye, Musul ve Kerkük bölgesinin Türk sınırları içinde kalmasının haklı
gerekçelerini ortaya koyup taleplerinde ısrar ederken, İngiltere ise bu fikre
yanaşmadığı gibi, Hakkari ilinin nüfusunun çoğunluğunun Nasturi olduğunu
ileri sürerek bu bölgenin de Irak sınırları içinde olması gerektiğini savundu.
İngiltere’nin asıl amacı Musul ile ilgili kararların alınmasında meseleyi Mil-
letler Cemiyetine götürmekti. Bu yüzden görüşmelerden bir sonuç elde edi-
lemedi ve mesele Milletler Cemiyetine taşındı. Türkiye, bölgenin kaderinin

Ankara Yahşihan demiryolu işletmeye
açıldı. Locarno Antlaşması imzalandı.
1925 1925
144