Page 7 - T.C. İnkilap Tarihi ve Atatürkçülük | 4.Ünite

4. Ünite

Serbest Cumhuriyet Fırkası

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra çok partili yaşama geçiş için
atılan ikinci adım Serbest Cumhuriyet Fırkasının kurulmasıdır.

1930 yılına gelindiğinde birçok alanda inkılap yapılmış ve hayata geçirilmiş-
ti. Fakat ülkede tek bir parti olduğu için siyasi rekabetin olmaması dışarıdan
Türkiye’ye karşı bakışı olumsuz etkiliyordu. Tek partili yönetim, eleştiri ve
denetim eksikliği nedeniyle görevini tam olarak yerine getiremiyordu. 1929
yılında bütün dünyayı etkisi altına alan Dünya Ekonomik Bunalımı yaşanmış
ve Türkiye de bu bunalımdan etkilenmişti. Tüm bu gelişmelerin ardından ülke
yönetiminde farklı insanlardan oluşan yeni bir kadronun, baş gösteren sıkın-
tıların çözümünde faydalı olabilileceğine inanan Mustafa Kemal, çok partili
sisteme geçiş için bir deneme daha yapmaya karar verdi. Fakat kurulacak par-
tinin mevcut düzen içinde muhalefet etmeli ve iktidara geldiğinde cumhuriyet
rejimini ortadan kaldırmaya çalışmamalıydı. Bu amaçla yakın arkadaşı olan
Fethi (Okyar) Bey’i yeni bir parti kurmaya ikna etti (Görsel 4.2).

Görsel 4.2: Mustafa Kemal Atatürk ile eşi Latife
Hanım ve Fethi Okyar ile eşi Galibe Hanım
Cumhurbaşkanı olarak tarafsız kalacağını söyledi. Yeni partiye güven sağla-
mak için çocukluk arkadaşları olan milletvekillerinin hatta kızkardeşi Makbu-
le Hanım’ın da bu partide görev almasını istedi. Serbest Cumhuriyet Fırkası,
Cumhuriyet Dönemi’nin ikinci muhalefet partisi olarak 12 Ağustos 1930’da
İstanbul’da kuruldu.

Partinin kurucuları, Cumhuriyet’e bağlı ve laik düşünceden yana olan kişi-
lerdi. Fakat parti örgütlenmeye başladığında Cumhuriyet’e, laik düşünceye
ve inkılaplara karşı olanlar, partinin örgütlerinde görev almaya başladılar. 7
Eylül 1930’da İzmir’de ve sonrası başka yerlerde yapılan parti mitinglerinde
bu durumun bütün açıklığıyla ortaya çıkması üzerine bu gelişmelerden ürken
Fethi (Okyar) 17 Kasım 1930’da partiyi feshetti. Serbest Cumhuriyet Fırkası,
18 Aralık 1930’da resmen kapatıldı.

Yaşanan olumsuz gelişmeler ve 1930’larda II. Dünya Savaşı tehlikesinin orta-
ya çıkması nedeniyle, Atatürk zamanında bir daha çok partili rejim denemesi
yapılmadı.
Sıra Sizde
Bir olay bir millet hayatında hangi sebeplerle simge haline ge-
lebilir, tartışınız.

Halk, millî egemenliği benimsemeli ve memlekette tek
egemen ve etkenin kendisinden ibaret olduğunu unutma-
malıdır.

İsmet İnönü başbakan oldu. Musul Meselesi için Haliç Konferansı toplandı.
1923 1924

141