Page 31 - Türk Dili ve Edebiyatı 10 | 5.Ünite

ROMAN

Ateşten Gömlek adlı roman ilk olarak 1922 yılında İkdam gazetesinde bölümler hâlinde, 1923 yı-
lında ise kitap olarak yayımlanmıştır. Roman, Halide Edip’in Yakup Kadri’ye yazdığı bir mektupla
başlar. Halide Edip bu mektupta, aslında Yakup Kadri’nin Ateşten Gömlek adlı bir eser yazacakken
neden kendisinin yazdığını belirtir. Eser, Peyami’nin günlüklerinden oluşmaktadır. Ancak Ayşe’nin
yazdığı mektuplar da romanda önemli bir yere sahiptir. Çünkü bazı gelişmeler, Ayşe’nin mektupları
aracılığıyla öğrenilmektedir.
Millî Edebiyat Dönemi, 1911’den 1923 yılını -Cumhuriyet’in ilanına kadar geçen süreyi- kapsa-
yan edebî dönemdir. II. Meşrutiyet’in ilan edilmesiyle başlayan “Türkçülük” akımı, “edebiyatta millî
kaynaklara dönme” fikrini beraberinde getirmiştir. Bu anlayış doğrultusunda eserler veren sanatçı-
lar, sade dil kullanmaya ve eserlerinde yerli hayatı konu edinmeye başlamışlardır. Bu amaçla Arap-
ça-Farsça kelimelerden uzak, saf Türkçe kelime kullanımını benimsemişlerdir. Yerli hayatı konu ele
alma konusunda Mehmet Emin Yurdakul, Mehmet Âkif Ersoy gibi şairler ile Refik Halid Karay, Reşat
Nuri Güntekin gibi roman ve hikâye yazarları ön plana çıkmışlardır. Tanzimat ve Servetifünun dö-
nemlerinde hikâye ve romanda konu edilen olaylar için mekân İstanbul iken Millî Edebiyat Döne-
mi’nde İstanbul’un dışına çıkılmıştır. Yurdun her bir köşesi mekân olarak kullanılmış, köy ve taşra
hayatı da edebiyattaki yerini almıştır. Böylelikle her tabakadan insanın yaşantısı, roman ve hikâyede
konu olarak kullanılmıştır.
Halide Edip’in Ateşten Gömlek, Vurun Kahpeye; Yakup Kadri’nin Yaban; Samim Kocagöz’ün Kal-
paklılar; Kemal Tahir’in Yorgun Savaşçı; Tarık Buğra’nın Küçük Ağa gibi eserleri Kurtuluş Savaşı’nın
işlendiği eserlerden bazılarıdır.
Millî Edebiyat Dönemi roman ve hikâye yazarları arasında Ömer Seyfettin, Halide Edip Adıvar,
Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Refik Halid Karay, Falih Rıfkı Atay, Aka Gündüz gibi isimler yer alır. Bu
dönemde yer alan sanatçıların büyük bir kısmı Cumhuriyet Dönemi’nde de eserler vermiştir.

METNİ ANLAMA VE ÇÖZÜMLEME

1. Salime Hanım ile Ayşe ilk karşılaştıklarında Salime Hanım’ın tepkisi ne olmuştur?
2. Mister Cook ve Salime Hanım’ın konuşmaları karşısında Ayşe nasıl bir cevap vermiştir? Ayşe’nin
bu cevabıyla ilgili düşüncelerinizi belirtiniz.
3. Ayşe’nin yaptığı açıklamalardan sonra çevredekiler ona nasıl davranmışlardır?
4. Okuduğunuz metinde geçen kişileri belirleyerek kişilerin özellikleri hakkında çıkarımlarda bulu-
nunuz.
5. Olayın gerçekleştiği zaman ve mekân unsurlarıyla ilgili neler söyleyebilirsiniz?

6. Metindeki temel çatışmayı belirleyiniz. Bu çatışmadan hareketle temayı bulunuz.
7. Metinde anlatıcı kimdir? Anlatıcı hangi bakış açısını kullanmıştır?

8. Okuduğunuz metinde kullanılan anlatım biçimlerini ve düşünceyi geliştirme yollarını belirleyerek
aşağıdaki şemalara yazınız.

Anlatım Biçimleri Düşünceyi Geliştirme Yolları

203