Page 16 - Türk Dili ve Edebiyatı - Ünite 4

4. Ünite

milletin hayatından doğmuşsa, bu gazel ve kaside edebiyatı da o kadar halk hayatından uzaktır. Bir
defa lisan halkın lisanından bambaşka olduğu gibi, vezin ve mevzu da halk ile hiç temas etmeyecek
kadar ayrıdır. (...)
Yüksek ve hakikî sanat asıl ona derler ki hayatı bütün genişliği ve bütün samimiliğiyle okuyucuya
duyurabilsin. Ancak yapmacığın bittiği yerde sanatın başlayabileceğini, nedense, hâlâ anlayamadık!

M. Fuat Köprülü
Orhan F. Köprülü, Köprülü’den Seçmeler

Metinde Geçen Bazı Kelime ve Kelime Grupları
bedii: Güzellik ölçülerine uyan, beğenilen. mazbut: (metinde) Düzenli, düzgün.

belâgat: (metinde) Bir şeyde gizli olan derin muayyen: Belirli, belirlenmiş.
anlam.
rabıta: 1. Bağ. 2. İlgi.
cihet: Yön, yan, taraf. safvet: Saflık, temizlik, arılık.
fıtrî: Doğuştan.
telâkkî: Anlayış.
hâiz: Elinde bulunduran, taşıyan.
temayül: Eğilim.
iptidâî: İlkel.

Metin ve Türle İlgili Açıklamalar
Bazı makalelerde özet, giriş, yöntem, bulgular, sonuç ve tartışma, kaynakça bölümleri bulunmaz.
Toplumu ilgilendiren hemen her konunun işlendiği, Türk edebiyatına Tanzimat’la birlikte Batı’dan
gelen bu tür makale bir çeşit düşünce yazısı olup gazete ve dergi çevresinde gelişmiştir. Yeterli bilgi
birikimi ve özgün bir üslup gerektiren bu makalelerde ele alınan konuya ilişkin değerlendirme, görüş
ve öneriler kanıtlarla desteklenir. Amaç, bilgilendirme ve öğretmedir. Kişisel görüşler; giriş, gelişme
ve sonuç bölümleri hâlinde, mantıksal tutarlılıkla bir araya getirilir. Açıklama ve tartışma anlatım bi-
çimleriyle örnekleme, karşılaştırma, benzetme vb. düşünceyi geliştirme yollarından; deyim, atasözü,
özdeyiş ve alıntılardan yararlanılabilir. Gazete ve dergilerde yer alan bu yazılar, daha sonra bir araya
getirilerek kitap hâlinde yayımlanabilir.

Türk edebiyatındaki ilk makale örneği, Şinasi’nin Tercüman-ı Ahval gazetesinde yayımlanan Mu-
kaddime’sidir (1860). Hüseyin Cahit Yalçın’ın Fransızcadan çevirdiği (Servetifünun dergisinin kapatıl-
masına sebep olan) Edebiyat ve Hukuk adlı makale ile Ömer Seyfettin’in Genç Kalemler dergisinde
yayımlanan (Millî Edebiyat’ın dil anlayışını ortaya koyan) Yeni Lisan makalesi türün tanınmış örnekle-
rindendir. Ziya Gökalp, Fuat Köprülü, Peyami Safa, Ahmet Hamdi Tanpınar, Nurettin Topçu, Mehmet
Kaplan ve Cemil Meriç makale türünde eser veren başlıca yazarlardır.
Hayat ve Edebiyat adlı metin; dil, edebiyat ve sanat konulu bir makaledir. Bu makalede yazar; ele
aldığı konuya ilişkin görüşlerini birtakım mecazlardan, benzetme ve istiarelerden yararlanarak kendi-
ne özgü bir üslupla dile getirmiştir.
Öyle bir edebiyat, kelimeleri dizip, onlar üzerinde işlemek hususunda belki pek mâhir kuyumcular çıka-
rabilir; belki onlar çok süslü, çok göze çarpacak şeyler yapabilirler; fakat ne kadar yazık ki bütün bu sahte
mahsuller muntazam kış bahçelerinde yetişen iri yapraklı, parlak renkli çiçeklere benzer:

Metni Anlama ve Çözümleme
1. Hayat ve Edebiyat adlı metinde, Metinde Geçen Bazı Kelime ve Kelime Grupları bölümünde verilenler
dışında anlamını bilmediğiniz kelime ve kelime gruplarının anlamlarını metnin bağlamından ha-
reketle tahmin ediniz, tahmininizin doğruluğunu kaynaklardan yararlanarak kontrol ediniz.

122