Page 5 - Türk Dili ve Edebiyatı 11 - Ünite 5

Sohbet ve Fıkra

Metin ve Türle İlgili Açıklamalar

Sohbet

Sohbet (söyleşi); çoğunlukla gazete ve dergilerde yayımlanan, güncel olayların, kültür ve sanat
hayatındaki gelişmelerin fazla derine inilmeden, içten bir dille, okuyucuyla karşılıklı konuşma hava-
sında işlendiği yazı türüdür. Zenginlerin İftar Sofralarında adlı metinde olduğu gibi sohbet türünde ya-
zar, kişisel düşüncelerini kanıtlama ihtiyacı duymaz. Mizahi fıkralardan, atasözlerinden yararlanabilir;
anekdotlara ve şiirlere yer verebilir. Kendine ya da okuruna yönelttiği sorulara cevaplar vererek canlı
ve akıcı bir üslup yakalayabilir:

“Biri yer, biri bakar, kıyamet ondan kopar.” derlerse inanın. Bize hayır ve mürüvvet hususunda eksiklik
geldiği günden beri açlığı hatırımızdan çıkaramamış olduğumuzu az çok düşünmekle idrak edebiliriz.
Pek etraflı hatırlarım ki akşamüstü evine, konağına girer girmez ilk adımdan sonra:

— Sofralıklar gitti mi? diye telaş gösteren zatlar çokça idi. Hele “gitmedi... hazırlanıyor...” denilsin kabil
mi?

Cumhuriyet Öncesinde Sohbet
Sohbet, bir yazı türü olarak Türk edebiyatına Tanzimat Dönemi’nde gazetecilikle girmiştir. Bu
dönemin genel anlayışına uygun olarak yazarlar, diğer türlerde olduğu gibi sohbette de toplumsal
fayda ilkesini gözetmiş; dönemine göre sade bir dil kullanmaya çalışmışlardır. Bu dönemde Ahmet
Mithat Efendi; Servetifünun Dönemi’nde ise Tevfik Fikret, Halit Ziya Uşaklıgil, Hüseyin Cahit Yalçın
sohbet türünde yazılar yazmıştır.

Servetifünun Dönemi’nde bağımsız çizgide eser veren Ahmet Rasim, sohbet türünün ilk yetkin
ürünlerini vermiştir. Ahmet Rasim, Zenginlerin İftar Sofralarında adlı metinde, başta yardımlaşma ol-
mak üzere geleneklere sahip çıkmak gerektiğini; yoksullara yardımcı olurken gösterişten uzak dur-
manın önemini Türk ve İslam tarihinden örneklerle anlatmıştır.

Metni Anlama ve Çözümleme

1. Zenginlerin İftar Sofralarında adlı metindeki açık ve örtük iletileri belirleyiniz.
2. “Mazi ile hâli mukayeseden, tahminden âciz olan, böyle derin bir meçhuller denizinde
mutlaka bocalar.” cümlesinde altı çizili kelimelerin anlamlarını cümlenin bağlamın-
dan hareketle tahmin ediniz. Tahmininizin doğruluğunu kaynaklardan yararlanarak
kontrol ediniz.

137