Page 31 - Türk Dili ve Edebiyatı 12 | 4.Ünite

ROMAN

METİN VE TÜRLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR

Okuduğunuz metin, Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı yazarlarından Latife Tekin’in Sevgili Ar-
sız Ölüm adlı romanından alınmıştır. Postmodernizm akımının özelliklerinin görüldüğü bu roman-
da köyden kente göç, aile içi çatışmalar, bir ailenin çözülüşü gibi gerçekler farklı bir bakış açısıyla
anlatılmıştır.
Okuduğunuz metinde olaylar parça parça ve birbirinden kopuk biçimde sıralanmıştır. Okur, bi-
lincinde parçaları birleştirir. Böylece postmodernist romanlarda sıkça rastlanan okuru metnin içine
çekme, metnin bir parçası yapma sağlanmış olur.
Latife Tekin klasik romancıların zaman ve mekânı ayrıntısıyla anlatarak oluşturdukları gerçekçi
havayı eserine yansıtmaz, zamanı ve mekânı belirsizleştirir. Okuduğunuz metinde de Dirmit’in tu-
lumba ile konuştuğu ya da şiir yazma sürecinde yaşadığı sıkıntıların anlatıldığı bölümlerde yer ve
zaman unsuru göz ardı edilmiş, tasvirlere yer verilmemiştir. Gerçeklik duygusu uyandıran ayrıntı-
lardan bilinçli bir şekilde kaçınılmıştır. Bu şekilde romanın kurmaca olduğu okura hissettirilmiştir.
Mizah, metinde dikkat çeken önemli özelliklerden biridir. Bir durumu abartarak gülünç hale ge-
tirmek, absürt durumlar yaratarak eğlendirmek metnin mizahi yönünü gösteren unsurlardan birka-
çıdır. Yazarın, Atiye'nin ölümü düşünerek vasiyetini kızı Dirmit'e söylemesi gibi üzücü olayları bile
karikatürleştirerek anlatması olay akışının dramatik bir hâle gelmesine engel olmuştur.
Metinde zaman, mekân, olay örgüsü, karakter gibi temel ögeleri halk edebiyatına özgü bir an-
latımla verilmiştir. Anlatım, masal ve halk hikâyesi gibi türlere ait unsurlarla zenginleşir. Yazar bu
unsurları postmodern anlayışa özgü bir üslupla anlatır. Çünkü postmodernizm, eserin gerçekliğini
kuşkulu ve sorgulanır hâle getirir.
Metinde halk hikâyesinin özellikleriyle modern romanın özellikleri iç içe geçmiştir. Mekân ve za-
manda belirsizlik, olaylar arasında neden sonuç ilişkisinin olmaması, sıra dışı olaylar, karakterlerin
iç dünyasını, psikolojilerini çözümlemekten kaçınılması, somut bir dil kullanılması, karakterlerin
davranışlarının betimlenmesi gibi unsurlar; metni destan, halk hikâyesi, efsane, masal gibi türlere
yaklaştırır. Yazar düş ile gerçeği kendine özgü deyişlerle canlı ve etkili bir dille anlatmıştır. Bu anla-
tım özellikleriyle yenilikçi olan eser, 1980’lerde gerçekçi Türk roman geleneğinin sınırlarını aşarak
Türk edebiyatındaki yerini almıştır.
Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatında 1980’den sonra postmodernizm akımı etkili olmaya baş-
lamıştır. Modern sonrası anlamına gelen postmodernizme göre hayat bir oyundur. Postmodernist
romancılar; bir kısmını modernizmden devraldıkları metinler arasılık, kolaj, pastiş, üst kurmaca,
parodi gibi anlatım tekniklerini yeni bir yorumla eserlerinde kullanmışlardır. Modernizmde de rast-
ladığımız metinler arasılığı, postmodernist yazarlar zenginleştirerek kullanmaya devam etmişler-
dir. Metinler arasılık, genel anlamda bir metnin kendinden önce yazılmış metinlerle doğrudan ya
da dolaylı olarak ilişki kurması ve bunun eserde yansıtılmasıdır. Parodi, kendinden önce ortaya kon-
muş bir metni konu/içerik boyutunda hareket noktası alma olarak kabul edilebilir. Pastiş ise başlı
başına bir türe, tarza has üslubun, biçimin taklididir. Latife Tekin Sevgili Arsız Ölüm’de, günümüz
romancılarından Gabriel Marguez'in Yüzyıllık Yalnızlık romanındaki doğaüstü olayları olağan ve sı-
radanmış gibi sunma biçiminden yararlanarak pastiş tekniğinin bir örneğini vermiştir.
Postmodernist romanların ayırt edici yönlerinden biri üst kurmacadır. Üst kurmaca, yazma süre-
cinin de romanın konularından biri olarak kurgulanmasıdır. Bu teknik, roman teorisini roman pra-
tiği içinde göstermektir. Örneğin bir polisiye roman içinde polisiye roman türünün özelliklerinin
de romanın içinde yer alması üst kurmacadır. Üst kurmaca her bir romanda, yazarın belirlemesiyle
farklı biçim ve yoğunlukta yer alabilir. Üst kurmaca, postmodernist yazarların romanı oyunlaştırma
isteklerine en uygun tekniklerden biridir. Bu teknikte anlatıcı, kurmacanın etkin bir figürü haline
gelerek doğrudan veya dolaylı olarak okurla iletişim kurar. Kolaj ise herhangi bir konuda farklı ya-
zar, şair ya da kaynaklardan derlenen alıntıların bir araya getirilerek metne yansıtılmasıdır.
Türk edebiyatında İhsan Oktay Anar, Hasan Ali Toptaş, Oğuz Atay, Nedim Gürsel, Orhan Pamuk,
Bilge Karasu, Pınar Kür, Selim İleri, İnci Aral, Buket Uzuner gibi birçok sanatçının romanlarında
postmodernizm akımının etkileri görülmektedir.

177