Page 11 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 5.Ünite

Türklerde Eğitim Ve Bilim

Selçuklularda tıp eğitimi çoğunlukla şifahanelerde yapılıyor, astronomi ise rasathanelerde
öğretiliyordu. İlk Türk İslam devletlerinde Kıble’nin yönü ve ibadet saatlerinin düzenlenmesi açı-
sından astronomi bilimine ayrı bir önem verilmiştir.
Melikşah Dönemi’nde kurulan rasathanede ünlü astronom ve matematikçi Ömer Hayyam
çalışmalar yapmış, bu çalışmalar sonucunda Celalî Takvimi oluşturulmuştur. Celalî Takvimi, bu
gün kullandığımız Gregoryen (Gıragoryen) takviminden daha dakiktir. Gregoryan Takvimi her
3300 yılda bir gün hata yaptığı halde, Celalî Takvimi 5000 yılda bir günlük hata yapmaktadır.
Selçuklular eğitime bilimsel açıdan yak-
laşmış, her bilimin özelliklerini iyi incelemiş ve
her bilimi kendine özgü mekânlarda gerçekleş-
tirmiştir.
Türkiye Selçukluları, Büyük Selçuklular-
da olduğu gibi eğitim öğretime gereken önemi
vermişler, Anadolu’da medreseler açarak (Gör-
sel 5.13) medrese geleneğini devam ettirmiş-
ler ve bilimin gelişmesine katkı sağlamışlardır.
Çok iyi matematik ve geometri bilgisi gerekti-
ren imar faaliyetlerinde bulunarak birçok ker-
vansaray, han, hastane ve cami yaptırmışlar-
dır. Matematik, astronomi, kimya, fizik ve tıp
Görsel 5.13: Gök Medrese (Sivas) ile ilgili çalışmalar da yapmışlar, özellikle ast-
ronomi bilimine ayrı bir önem vermişlerdir.

SORU
İslam devletlerinde astronomi bilimine önem verilmesinin temel sebebi nedir?

Türkiye Selçukluları Dönemi’nde devlet adamları coğ-
rafya bilimine de önem vermiş, gittikleri seferlerde günlük-
lere benzer eserler yazmışlardır. Tıp biliminde önemli geliş-
meler gösteren Türkiye Selçukluları, Anadolu’nun birçok
şehrinde şifahaneler açarak cüzzamlıları da tedavi etmeye
çalışmışlardır.
Ünlü mühendis El-Cezeri, bu dönemde mühendislik
alanında önemli gelişmeler yaşanmasını sağlamıştır. El-Ce-
zeri, günümüzde haberleşmede kullanılan denge kurma ve
ayarlama bilimi olan Sibernetik’in kurucusu olarak kabul
edilir. Otomat adı verilen ve kendiliğinden harekete geçip
düzenli bir şekilde durduktan sonra tekrar hareket edebi-
len araçlar da üreten El-Cezeri, Kitabül Hiyel adlı eserinde
yaptığı makineleri detaylı bir şekilde tanıtmıştır.
Su çarkı ile işleyen tulumba El-Cezeri’nin yaptığı ma-
kinelerden sadece bir tanesidir. Bu makine modern mü-
hendisliğin gelişmesine doğrudan katkıda bulunmuştur.
Su çarkı ile işleyen tulumbanın çalışma prensibi, buhar
makinesinin ilk örneği sayılabilir.
Cezeri’nin en ünlü makinesi filli su saatidir (Görsel
5.14). Suyun salınımı ile çalışan saat, birtakım objeleri ha-
rekete geçirme prensibi üzerine çalışmaktadır. Görüntüsüy-
le hayranlık uyandıran bu saatin asıl önemi, saatlerin geli-
şimine sağladığı katkıdır.
Görsel 5.14: Filli su saati (El-Cezeri)

175