Page 14 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 5.Ünite

5. Ünite

Türk İslam Devletleri Bilim İnsanları

Harezmi (?-847)
Cebir biliminin kurucusu olarak kabul edilen Harezmi; matematikçi, astronom ve coğrafya-
cıdır. Avrupa’da Alkarismi olarak bilinmektedir. Cebiri geometride kullanarak analitik geometri-
nin temelini oluşturmuştur. En önemli eserleri Kitâbü’l Hisâbi’l-Hindi ve Kitâbü’l Muhtasar fi
hisâbi’l cebr ve’l mukâlebe’dir.

Farabî (870-950)
Türkistan’ın Farab şehrinde doğduğu sanılan Farabî (Görsel 5.17),
iyi bir eğitim görmüş fizik, astronomi, mantık, müzik ve siyaset gibi alan-
larda eserler vermiştir. Aristo mantığını en iyi kavrayan ve açıklayan kişi
olduğu için ikinci öğretmen anlamına gelen Muallim-i Sâni ünvanıyla anı-
lır. İhsâ’ül-Ulûm adlı eserinde bilimleri sınıflandırmış, bu nedenle de İs-
lam dünyasında bilimleri sınıflara ayıran ilk kişi olarak tarihe geçmiştir.
Musiki kitabı da yazmış olan Farabî, Batı dünyasında Alfarabius (Elfara-
byus) olarak bilinmektedir.
Görsel 5.17: Farabî (Temsilî)
İbni Sina (980-1037)
Buhara yakınlarındaki Efşene köyünde doğmuştur.
Eğitimine Kur’an ve edeb ilimlerini öğrenerek başlamıştır.
Fıkıh, mantık, astronomi ve felsefe de okuyan İbni Sina
(Görsel 5.18), 16 yaşında tıp eğitimine başlamış ve kendi-
sine başarılardan dolayı eş-şeyhü’r-reîs unvanı verilmiş-
tir. Batı’da ise Avicenna (Avisenna) olarak bilinir. Bula-
şıcı hastalıkların gözle görülmeyen minik kurtçuklardan
(mikrop) kaynaklandığını tespit etmiş, kan dolaşımının
nasıl gerçekleştiğini açıklamış ve başarılı ameliyatlar ger-
çekleştirmiştir. İbni Sina’nın El-kânûn fi’t-tıbb adlı kita-
bı Batı’da uzun bir süre ders kitabı olarak okutulmuştur.
İnsanlığa büyük hizmetleri dokunan İbni Sina’nın adı, gü-
Görsel 5.18: İbni Sina heykeli (Temsilî) nümüzde Ay’da bulunan bir kratere verilmiştir.

Bîrûnî (973-1048)
973 yılında Harezm şehrinde doğmuş-
tur. Astronomi (Görsel 5.19), matematik, fi-
zik, tıp, coğrafya ve tarih konularında önem-
li eserler vermiştir. Batı’da Aliboron adıyla
anılmaktadır. Ayrıca jeodezi (yeryüzü bilgi-
si) biliminin kurucusu kabul edilir. Gazneli
Mahmud’un Hint seferlerine katılmıştır. En
önemli eseri, El Asarü’l Bakiye’dir. Bu önem-
li eserinde çeşitli toplumların kullandıkları
takvimleri ay ve yıllardaki farklılıkları dini
gün ve bayramları sebeblerini incelemiştir.
Görsel 5.19: Bîrûnî’nin Ay’ın evreleri çizimi

El Hazini (?- 1155)
XII. yüzyılda İran’da yaşamış, astronom ve mekanikçidir. Sultan Sencer’e sunduğu astrono-
mi kitabında, çeşitli şehirlerin enlem ve boylamları, yıldızların konumları ve mükemmel astrono-
mi tabloları vardır. Yaptığı hassas terazi sayesinde metallerin ve taşların saf olup olmadıklarını
anlayabiliyor, iki elementten meydana gelen alaşımlarda metallerin karışım oranlarını bulabili-
yordu. Bu konuyla ilgili olarak yazdığı eserinin adı Kitabül Mizanil Hikme’dir.

178