Page 18 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 5.Ünite

5. Ünite

Örgün Eğitim Kurumları BİLGİ NOTU

Sıbyan mektepleri Âmin Alayı, Osmanlı
Sıbyan mektepleri, genellikle mahallelerde ve cami etrafın- Devleti’nde okula yeni
da kurulduğu için bu okullar mahalle mektebi olarak da anıl- başlayan çocuklar için
düzenlenen törene verilen
mıştır. Bu ilk seviyedeki eğitim öğretim kurumları, 5-6 yaşla- isimdi. Bu tören, çocukların
rındaki çocuklara okuyup yazmayı, Kur’an-ı Kerim ve ilmihal öğretmen tarafından sıraya
bilgisi ile dört işlemden ibaret olan basit hesap bilgilerini ver- geçirilmesi ile başlardı.
meyi amaçlamıştır. Disiplini temel ilke olarak kabul eden bu Sıraya geçen çocuklar,
okullarda eğitim, medreselerde yetişen hocalar tarafından veri- okula başlayacak olan
lirdi. Sıbyan mektepleri; Taş mektep, mahalle mektebi, mekteb, çocuğun evine ilahiler
mektephane, muallimhane gibi isimlerle de anılmıştır. söyleyerek gelir, okula
yeni başlayacak olan çocuk
Medreseler halkın da katılımıyla evden
Medreseler, orta ve yüksek seviyelerdeki eğitim öğretim alınırdı. Bir müddet şehirde
kurumlarıydı. Ülkenin ihtiyacı olan kültürü veren ve ihtiyaç dolaştırılan çocuğun okula
duyulan elamanları yetiştiren bu okulların üst kademelerinde, getirilmesi ile birlikte tören
bilim dallarına göre ihtisaslaşma (uzmanlaşma) söz konusuy- sona ererdi.
du. İhtisas medreseleri arasında Darü’l-Hadis ve Darü’l-Tıp gibi
alanlar vardı. Medreseler, bireyler tarafından kurulmuşsa da
ayakta kalmaları için vakıflar onlara destek olmuştur. Medreselerin hocalarına müderris, mü-
derris yardımcılarına muid, öğrencilerine ise danişmend (talebe, suhte) denilirdi.
Osmanlı Devleti’nin ilk medresesi, Orhan Bey tarafından İznik’te kurulmuş (Görsel 5.23) ve
ilk müderris olarak da Dâvûd-i Kayserî atanmıştır. Fatih Dönemi’nde Ali Kuşçu gibi ünlü mü-
derrisler görev yapmış ve bu hocalar Osmanlı’nın başlıca medrese hocaları arasında yer almıştır.

Görsel 5.23: İlk Osmanlı medresesi (İznik)
Osmanlı medrese sistemi, ilk dönemlerde Türkiye Selçukluları ve Anadolu beyliklerinde
görülen medrese sisteminin devamı niteliğinde ortaya çıkmıştır. Fatih’in açtırdığı Sahn-ı Se-
man Medresesi ile Osmanlı’da yüksek öğretim önemli bir noktaya gelmiştir. Bu medresede
aklî ve naklî ilimlerin öğretilmesi amaçlanmıştır. Fatih zamanında açılan Sahn-ı Seman med-
reselerinde tefsir, hadis, fıkıh, kelam, aritmetik ve geometri konularında eğitim verilmiş, öğ-
rencilerin bir kısmı da Dârüşşifa’da bulunan hekimlerden usta-çırak yöntemiyle tıp bilimlerini
öğrenmiştir. Sahn-ı Seman medreselerinde Molla Hüsrev gibi dönemin ünlü bilim insanları da
görev yapmıştır.
Sahn-ı Seman medreseleri; müderris, bürokrat ve devlet adamı yetiştirerek toplumun ay-
dınlatılmasında önemli görevler üstlenmişlerdir.

182