Page 22 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 5.Ünite

5. Ünite

Osmanlı Devleti’ndeki eğitim öğretimin bozulmasına sebep olan diğer nedenler ise şu şekil-
de sıralanabilir.

OSMANLI DEVLETİ’NDE EĞİTİMİN BOZULMA NEDENLERİ:

● Yöneticilerin bilim alanındaki çalışmalara desteğinin azalması
● Felsefe ve mantık gibi aklî ilimlerden vazgeçilmesi
● Medreselerin kendi iç müfredatının gelişmeyi zorlaştırması
● Batı’da eğitim alanında görülen gelişmelerin takip edilememesi
● Göçler sonucunda kentlere gelen nüfusun medreselerde barındırılması, yani medreselerin hayır ku-
rumu gibi görev yapmaya başlaması
● Rüşvet ve iltimasın yaygınlaşması, çocuk yaştaki kişilere ulema payesinin verilmesidir.

Gelibolulu Ali’ye göre Medrese ve Müderrislerimiz
“Zamanımızda (XVI. yüzyıl ) müderrislerin haftada dört saat derse devam etme-
leri ve danişmendlerin dersleriyle meşgul olup onlardan faydalanmaları imkânsız oldu.
Müderris vardır ki ayda bir kere derse varmaz, varsa bile okutacak talebe bulamaz...
Bazılarına göre bu ihmal ve liyakatsizliğe sebep mevalizadelerin (âlim çocukları) mey-
dan almasıdır. Bunlardan padişah hocalarının oğulları, yaşı on dört veya on beşe gelince
elli akçe ile dahil müderrisi olurdu. Şeyhülislamın oğlu ise aynı yaşlarda elli akçeli hariç
müderrisi, kazasker oğulları kırkar akçe medrese müderrisi, taht, yani eyalet kadılarının
oğulları ise yirmi beşli otuzlu akçe ile medreselerde hiç sıra beklemeden küçük yaşta mü-
derris oluverirlerdi.
Bu mevalizadelerin pek kısa zamanda elde ettikleri derecelere hakiki medrese tale-
belerinin ulaşmaları pek mümkün değildi. Bu nedenle de Türk evladı medreseye rağbet
etmez oldu. Bazıları da iltimasla, medreselerde eğitim görmeden ilim yoluna girmişti. Ay-
rıca rüşvet ile müderris ve kadı olanlar da vardı. İlim ehli ile cahilin derece ve kıymetinin
ölçülmesi de mümkün değildi.”
İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, s. 69-70 (Düzenlenmiştir.)

Koçi Bey’e Eğitimin Bozulması
İlmiyeye ait yüksek makamların şunun bunun aracılığı ile verilmesi doğru değildir.
En bilgilisi hangisi ise ona verilmek gerekir. Kadılık yolunda vasıta bilgidir. Yaş ve sene,
soy ve sop değildir.
Ali Fuat Gökçe, Osmanlı Klasik Dönemi’nde İdari Reform Hareketleri, s.74 (Düzenlenmiştir.)

Gelibolulu Ali ve Koçi Bey, eğitimin bozulmasının temel sebebini liyakatsiz insanların göreve
getirilmesine bağlamıştır.

Osmanlı Devleti’nde Bilim
Osmanlı Devleti’nde bilim, kendisinden önceki Türk devletlerinden, İslam devletlerinden ve
bulunduğu coğrafyada yaşayan topluluklardan etkilenerek kendine has bir anlayış içerisinde
gelişmiştir. Osmanlı Devleti’nde vezirler ve yöneticiler genelde âlimler arasından seçilmiş, padi-
şahlar âlimleri ve bilim adamlarını destekleyip korumuşlardır.
Osmanlı devlet yöneticileri, İslami dönemde yazılan matematik, astronomi, tıp, coğrafya ve
müzik gibi konuları ele alan birçok kitabın çevirisini yaptırmış, bu kitaplar halkın anlayabileceği
bir şekilde sadeleştirilmiştir. Bu dönemde ayrıca orijinal eserler yazılmış ve bu eserlerden halkın
yararlanması sağlanmıştır.

186