Page 26 - Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 11 | 5.Ünite

5. Ünite

5.4. Tanzimat Sonrası Osmanlı Eğitim Sistemi

Osmanlı Devleti’nin ilk dönemlerinden Tanzimat Fermanı’nın ilanına kadar olan sürede eği-
tim ve öğretim hayatında medreseler önemli bir yere sahip olmuştur. Medreselerin ilk dönemler-
deki başarılı faaliyetleri, son dönemlerde yerini müspet ilimlerden uzak, deney ve gözleme önem
vermeyen ezberci bir yapıya bırakmıştır.
Tanzimat Dönemi’nde yenileşme ve iyileştirme fikirleri yönetici kesimde kabul görmüş, lakin
gelişmelere öncülük etmesi gereken eğitim öğretim kurumlarının bu konuda yeteri kadar yardım
ve desteği olmamıştır. II. Mahmut Dönemi’nde Avrupa’ya öğrencilerin gönderilmesiyle birlikte,
Avrupa’da eğitim gören öğrenciler önemli mevkilerde görev almıştır. Bu gençler, Batı kültürünün
Osmanlı ülkesinde yayılmasını hızlandırmıştır.
Eğitimin geliştirilmesi amacıyla yapılan çalışmalar, Batılı anlamda eğitim veren okullar
üzerinde yoğunlaşmıştır. Bu dönemde Meclis-i
Maarif-i Umumiyye (Genel eğitim meclisi) idari
yapılanmayı yürüterek eğitim sistemindeki prob-
lemlerin çözümüne önemli katkı sağlamıştır.
1869 Maarif-i Umumiye Nizamnâmesi ile
eğitim sistemindeki sorunlara köklü çözümler
bulunmaya çalışılmıştır. Nizamnâme ile İlköğre-
tim (Mekteb-i İptidaî ve Mekteb-i Rüştiye) Orta-
öğretim (Mekteb-i İdadîye (Görsel 5.32) ve Mek-
teb-i Sultaniye) ve Yüksek öğretim (Dârülfünun)
olarak üç kısma ayrılmıştır. Bu bağlamda köylere
ve kasabalara rüştiye, kentlere idadî açılmasına
Görsel 5.32 karar verilmiş, ayrıca merkezî şehirlere de Fran-
Atatürk’ün mezun olduğu Manastır Askerî İdadîsi (Makedonya) sız okulları örnek alınarak Sultaniye adlı okullar
açılması planlanmıştır.
Osmanlı Devleti’nde Tanzimat’ın ilanından sonra açılan okullar şu şekilde sıralanabilir.
İptidaî Mektepler
1862 yılında 360 sıbyan mektebinden 36 tanesi ibtidai mektep hâline getirilmiş ve bu okul-
larda yeni usulde eğitim öğretim verilmeye başlanmıştır.

Rüştiyeler
Bugünkü ortaokulların karşılığı olan
rüştiye mektebi (Görsel 5.33), II. Mahmut
tarafından 1839’da açılmıştır. Kız, erkek ve
karma olarak askerî ve özel rüştiye şeklinde
açılan rüştiyeler, bütün Osmanlı ülkesine ya-
yılmıştır.
1867 yılına kadar yalnız Müslüman ço-
cuklar rüştiyelerde eğitim görürken, bu ta-
rihten itibaren gayrimüslim çocuklar da bu-
rada eğitim görmeye başlamıştır.
Görsel 5.33: Rüştiye sınıfı öğrencileri
İdadîler
Bu okullar bugünkü liselerin karşılığıdır ve dört yıllık rüştiyelerin üzerine üç yıl eğitim ver-
mek amacıyla açılmıştır. Tüm Osmanlı vatandaşlarının bu okullarda eğitim alabilmeleri plan-
lanmıştır.
SORU

Osmanlı Devleti, Tanzimat Dönemi’nde eğitim alanında neden daha çok Batı’yı örnek
almaya başlamıştır? Açıklayınız.

190