Page 142 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

Ölçeklendirilmiş Ölçme Araçlarının Okunuşu
İlk olarak ölçme aracında 1 birimlik aralığın hangi değere karşılık geldiği bulunur. Daha sonra ibre hangi rakamdan
sonra ise o rakama birim sayısı ve birim aralık değeri çarpılarak ilave edilir. Görsel 3.194’teki ampermetre göster-
gesinin gösterdiği değeri inceleyiniz.

Görsel 3.194: Ampermetrenin gösterdiği değer

0-20 aralığı 9 kısa çizgi ile 10 eşit bölmeye ayrılmıştır. Buna göre 1 bölme aralığı, 2 değerine karşılık gelir. Gös-
tergenin ibresi 20 sayısından sonraki 5. çizgide durmaktadır. Bu durumda ampermetrenin gösterdiği akım de-
ğeri 20 + (5 x 2) = 30 µA olarak bulunur.

Yuvarlama
Fen bilimlerinde yapılan ölçüm ve işlemlerin sonuçları her zaman tam sayı çıkmamaktadır. Benzer şekilde bazı sa-
bitler de tam sayı olarak ifade edilememektedir. Daha çok matematikte kullanılan π (pi) sayısının gerçek değeri
22/7’dir. Yaklaşık değeri ise 3,14 olarak alınabilir. İşlem kolaylığı sağlamak adına bu sayı 3’e yuvarlanabilir. Benzer
şekilde yer çekimi ivmesinin büyüklüğü, bulunulan coğrafi konuma göre değişiklik göstermektedir. Ekvatordaki de-
ğeri yaklaşık olarak 9,78 iken kutuplardaki değeri yaklaşık olarak 9,83’tür. İşlem kolaylığı sağlamak adına bazen 9,8
ya da 10 değeri kullanılmaktadır.
Yuvarlama işlemi belli kurallar dâhilinde yapılır. Verilen bir sayı onlar basamağındaki rakama yuvarlandığında birler
basamağındaki rakama bakılır. Birler basamağındaki rakam 5’ten küçükse bir önceki onlar basamağına yuvarlanır.
Birler basamağındaki rakam 5 ise veya 5’ten büyükse bir sonraki onlar basamağına yuvarlanır. Örneğin 14 sayısı
onlar basamağına yuvarlandığında 10 olur. 16 sayısı onlar basamağına yuvarlandığında 20 olur.

Anlamlı Rakamlar

Anlamlı rakamlar, bir sayının doğruluğuna veya kesinliğine katkıda bulunan rakamlardır. Sayma işlemi ile yapılan
ölçümler tam hassasiyet bildirirken fen bilimlerinde yapılan ölçümler tam hassasiyetle belirlenemeyebilir. Bir cis-
min boyu 0,1 cm duyarlılığa sahip cetvel ile ölçülüp 3,5 cm olarak ifade edildiğinde gerçek boyunun 3,4 cm ile 3,6 cm
arasında olduğu belirtilir. Cismin boyu 3,5 cm olarak ifade edildiğinde 2 anlamlı rakam kullanılmıştır. Aynı cismin
boyu 0,01 cm duyarlılığa sahip cetvel ile ölçülüp 3,50 cm olarak ifade edildiğinde gerçek boyunun 3,49 cm ile 3,51 cm
arasında olduğu belirtilir. Cismin boyu 3,50 cm olarak ifade edildiğinde 3 anlamlı rakam kullanılmıştır.

141