Page 147 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

Laboratuvar Tekniklerine Giriş

Kumpas; bir cismin uzunluğu (Görsel 3.201 a), bir levhanın kalınlığı (Görsel 3.201 a), bir oyuğun derinliği (Görsel 3.201 c),
bir cismin çapı (Görsel 3.201 a) ya da bir kapağın iç çapı (Görsel 3.201 b) gibi ölçümler için kullanılır. Kumpas; 0,1
mm, 0,05 mm veya 0,02 mm duyarlılıkta hassas ölçümler yapabilecek şekilde üretilir. Kumpasın dezavantajı, kum-
pasın en fazla yaklaşık 15,5 cm’ye kadar olan uzunlukları ölçebilmesidir.

a) Kumpas ile uzunluk, kalınlık veya dış çap ölçümü

b) Kumpas ile iç çap ölçümü c) Kumpas ile derinlik ölçümü
Görsel 3.201: Kumpas ile ölçüm yapılması

Kumpas ile ölçüm yaparken aşağıdaki adımlar izlenmelidir.
1. Cisim, kumpasın çenesi cismin boyundan fazla açılarak kumpasın içine yerleştirilir.
2. Cisim, kumpasın hareketli çenesi ile şekli bozulmayacak şekilde sıkıştırılır.
3. Sürgü üzerindeki vida sıkılarak sürgü sabitlenir.
4. Dik olarak sürgünün “0” ile işaretlenmiş kısmının ana ölçeğin hangi bölmesine karşılık geldiği bulunur [1 TL’nin
çapı için sürgüdeki 0 rakamı (kırmızı çizgi), ana ölçeğin 26 mm hizasını biraz geçmektedir. (Görsel 3.202)].
5. Kumpasın duyarlılığı bulunur. Genellikle sürgü üzerinde yazmaktadır. Her çizginin hangi değer aralığını ifade
ettiğini gösterir [1 TL’nin çapının ölçümünü yapan kumpasın duyarlılığı 0,05 mm’dir. (Görsel 3.202)].
6. Sürgü üzerindeki ölçeklendirme ile ana ölçeğin çakıştığı yer bulunur [1 TL’nin çapı için ana ölçeğin 32 mm hizası
ile sürgüdeki 1 ile 2 rakamı arasındaki kısa çizgi (mor renkle belirtilen 3. çizgi) çakışmaktadır.]. Bu durumda
1 TL’nin çapı, 26 + (3 x 0,05) = 26,15 mm olarak bulunur.

Görsel 3.202: Kumpas ile 1 liranın çapının ölçümü

146