Page 137 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

Laboratuvar Tekniklerine Giriş

3.4. LABORATUVARDA ÖLÇME

Ölçme, fen bilimlerinde yapılan bilimsel çalışmalarda büyük önem taşımaktadır. Ölçme, bir özelliğin miktarını be-
lirleme işlemidir. Ölçme ve sayma işlemleri birbirinden farklıdır. Sınıftaki öğrenciler sayılabilir. Çıkan sonuç kesin
ve nettir. Kişiden kişiye göre değişmez. Sayma işleminde kesin sonuç varken ölçme işleminde kesin sonuç buluna-
mamaktadır. Ölçme işlemi yapılırken nicelik çoğunlukla ölçü aletindeki sayı veya sembollerle ifade edilir. Her ölçü
aletinin bir duyarlılığı (hassasiyeti) vardır. Duyarlılık miktarı, ölçü aleti yapılırken tasarımı ile birlikte belirlenir ve
daha hassas ölçümler yapılamaz.

Ölçme İşlem Basamakları

Ölçme işlemi üç basamak hâlinde yapılmaktadır.

1. Ölçülecek özelliğin belirlenmesi
Bir cismin kütlesinin ölçülmesinde ölçülen özellik “kütle”dir.
2. Ölçülecek niteliğe uygun araç seçimi ya da hazırlanması
Kütle ölçümü için eşit kollu terazi kullanılacaktır.

3. Ölçme işlemi sonucunun sayı veya sembollerle ifade edilmesi
Cismin kütlesi 250 gram olarak ölçülmüştür.

Duyarlılık

Ölçme aracında kullanılan birim ile ilgili bir kavramdır. Birimi küçük olan ölçme aracı, birimi büyük olan ölçme ara-
cından daha duyarlıdır. Küçük birim kullanılan ölçme aracından elde edilen ölçüm sonucu, büyük birim kullanılan
ölçme aracından elde edilen ölçüm sonucundan daha güvenilirdir ve daha kesin sonuç bildirmektedir. Görsel 3.187
a’daki dijital terazi ile ölçülen kütle değeri 239 gramdır ve bu terazi ile en hassas 1 gramlık kütle ölçülebilir. Görsel
3.187 b’deki dijital terazi ile ölçülen kütle değer 3,4 gramdır ve bu terazi ile 1 gramın onda biri doğrulukta ölçüm
yapılabilmektedir.

239 34

(a) (b)
Görsel 3.187 (a,b): Dijital terazi

Bir ölçme aygıtının duyarlılık sınırı, göstergesindeki en yakın iki bölmenin yarısı kadardır.

136