Page 133 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

Laboratuvar Tekniklerine Giriş

Fiksasyon (Tespit) Yöntemi
Fiksasyon; doku veya hücrelerin kimyasal ve morfolojik özelliklerinin bozulmadan, canlıya en yakın şekliyle koru-
nup incelenmesi için yapılan kimyasal işlemdir.
Fiksasyon işlemi, canlı hücre ve dokulardan (biyopsi, cerrahi müdahaleler sırasında) yapılabildiği gibi ölen canlı-
dan alınan parça ile de yapılabilir. Özellikle histoloji laboratuvarlarında sıklıkla kullanılmaktadır. Bu işlemde en sık
%10’luk formalin solüsyonu kullanılmaktadır. Ayrıca glutaraldehit, potasyum permanganat, potasyum dikromat,
etil alkol, pikrik asit vb. kimyasallar fiksasyon için kullanılır. Boyama, havada kurutma, dondurma, ısıtma da fik-
sasyon yöntemlerindendir. Isı ile fiksasyon, bozulmaya yol açtığı için tercih edilmemektedir. Kurutma fiksasyonu,
kemik ve kan iliği incelemelerinde; dondurma fiksasyonu ise enzimlerin, lipitlerin, ameliyat biyopsilerinin hızlı tes-
pitinde kullanılır. Görsel 3.179’da histoloji laboratuvarında fikse edilmiş dokular görülmektedir.

Görsel 3.179: Laboratuvarda fikse edilmiş dokular

Fiksasyon sırasında kullanılan solüsyonlar; hücre veya dokunun otolizini (ölme), pütrikasyonunu (çürüme), şişmesi-
ni, eritmesini önlemeli; dokudaki mikroorganizmaları yok etmeli; enzimleri inaktif hâle getirmelidir.
Tespit işlemi için dokunun kalınlığı (2-3 mm), tespit süresi ve fiksatifin hacmi önemlidir.

Vital İnceleme
Vital inceleme, canlı hücrenin canlılığına zarar vermeden sıvı içinde incelenmesi olayıdır. Bu işlem sırasında hücre,
vital boyalar gibi hücreye zarar vermeyen boya ile boyanır. Tripan mavisi, Janus (Ceynıs) green, kök boyası, Ehrlich
(Eyrlih) nötral boyası vital incelemelerde kullanılan bazı boyalardır. Bu inceleme sırasında incelenecek kesit, bir
damla boya ile lam üzerine konur ve mikroskopta incelenir. Hücrelerdeki sitoplazma içeriği, mitokondri, kanın şekilli
elemanları, dokulardaki özel bileşenler bu yöntemle incelenebilir.

Hücre-Doku Kültürü Hazırlama
Hücre-doku kültürü çalışmaları; biyoloji laboratuvarlarında kanser, kök hücre, hücre mekaniğinin incelenmesi gibi
birçok araştırmada hücrelerin temin edilmesi ve deneysel uygulamaları için kullanılan yöntemdir. Hücre ve dokula-
rın in vitro (canlı hücre veya organizma dışında) olarak çeşitli dış faktörlerinin in vivo (canlı hücre veya organizma
içinde) şartlarının taklit edilerek büyütülmesi ve çoğaltılması sağlanır. Bu sayede hücre soyları devam ettirilebilir,
araştırma ve uygulamaya yönelik deneyler kolaylıkla yapılabilir, çeşitli hastalıkların tanı ve tedavisi araştırılabilir.
Örneğin kanserli hücrelerde hücre kültürleri hazırlanır, çeşitli kimyasallar hücreler üzerinde denenir, böylelikle canlı
ortamda yapılamayan deneyler yapılabilir, kimyasalların hücre üzerindeki etkileri incelenebilir.
Genetik mühendisliği, doku ve deri mühendisliği, kök hücre yöntemleri, tüp bebek ve kısırlık araştırmaları, viroloji
çalışmaları, ilaç, aşı, antikor üretimi, yeni bitkilerin üretilmesi vb. çalışmalar hücre-doku kültürü yöntemi ile yapıl-
maktadır.

132