Page 140 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

Görsel 3.191 a’daki pilin çapı cetvel ile 15 mm olarak ölçülürken aynı pilin çapı Görsel 3.191 b’deki kumpas ile 14,20 mm
olarak ölçülmektedir. Buradaki hata ölçme yönteminden kaynaklanmaktadır.

a) Cetvel ile çap ölçümü b) Kumpas ile çap ölçümü
Görsel 2.191 (a,b): Çap ölçümü

3. Ölçme Yapılan Ortamdan Kaynaklanan Hata

Sıcaklık, maddenin boyutlarında değişime neden olur. Sıcaklık artarsa genleşmeden dolayı maddenin boyutları ar-
tar. Sıcaklık azalırsa büzülmeden dolayı maddenin boyutlarında azalma meydana gelir. Örneğin metal bir çubuğun
boyu sıcak ve soğuk ortamda ölçüldüğünde farklı çıkacaktır. Sıcak ortamda genleşmeden dolayı metal çubuğun
boyu artacaktır. Soğuk ortamda büzülmeden dolayı metal çubuğun boyu azalacaktır.

Sıcak ortamda bir mermer parçasının boyu metal cetvel ile ölçüldüğünde cetvel taştan daha fazla genleşeceği için
ölçülen değer gerçek değerden küçük çıkacaktır. Buradaki hata, ölçme yapılan ortamdan kaynaklanır.

4. Ölçme Yapan Kişiden Kaynaklanan Hata

Ölçüm yapan kişinin dikkatsiz davranması hataya neden olabilir. Kurşun kalemin boyunu cetvel ile ölçerken kalemin
bir ucu tam olarak sıfır noktasına getirilmelidir. Diğer ucuna tam karşıdan bakmak gerekir.
Görsel 3.192’de kalemin boyu ölçülürken kalemin cetvelin 0 noktasından başlamaması bir hata kaynağıdır. Kalemin
boyunu ölçmek için 1 hizasından bakıldığında kalemin boyu gerçek değerinden fazla, 3 hizasından bakıldığında ise
gerçek değerinden az çıkacaktır. Bu hatalar, ölçüm yapan kişiden kaynaklanır.

Görsel 3.192: Cetvel ile kalemin boyunun ölçülmesi

139