Page 19 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

Laboratuvarlar ve Genel İşleyişleri

1.4. KIMYASAL MADDE ETIKETLERI

Kimyasal maddelerle çalışırken ya da kimyasal maddeleri depolarken bu maddelerin uygunluk grubuna göre ay-
rılması ve herhangi birinin zararına maruz kalınmaması için uygun koruyucu önlemlerin alınması gerekir. Alınması
zorunlu olan bu önlemlerden biri, uygun etiketleme ve işaretleme yapılmasıdır. Uygun şekilde yapılmış etiketleme
ve işaretlemeler çalışma ortamından kaynaklanan olumsuzluklardan korunmayı sağlar. Her kimyasal madde am-
balajının üzerinde çeşitli uyarı, risk ve önlem bilgileri bulunur. Kimyasal maddeleri kullan madan önce bu etiketler
dikkatle okunmalı ve kullanırken gerekli tedbirler alınmalıdır. Kimyasal madde ambalajları üzerinde bulunan etiket-
ler; risk piktogramı olarak adlandırılan, özellikle sağlık ve gü venlik amaçlı, temel uyarı işaretlerini içerir.
Kimyasal maddelerde etiket uygulamaları için yasal gereklilikler, 11.12.2013 tarih ve 28848 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan “Maddelerin ve Karışımların Sınıflandırılması, Etiketlenmesi ve Ambalajlanması Hakkında Yönetmelik”
ile açıkça ifade edilmiştir. Bu yönetmeliğe göre zararlı olarak sınıflandırılan ve ambalaj içinde bulunan madde veya
karışımın etiketinde şu bilgiler yer alır:
• Tedarikçinin adı, adresi ve telefon numarası
• Ambalaj üzerindeki miktar başka bir yerde belirtilmediği sürece halka sunulan ambalaj içindeki madde veya
karışımın miktarı
• Maddenin veya karışımın kimliği
• Uygun zararlılık işaretleri
• Uygun uyarı kelimeleri
• Uygun zararlılık ifadeleri
• Uygun önlem ifadeleri
• Uygun ilave bilgi bölümü

Kimyasal madde ambalajları üzerindeki etiketler; bu kimyasal maddeyi üreten, depolayan, taşıyan, satan ve kul-
lananlar için önemli bir bilgi kaynağıdır. Etiketler her zaman ambalajların üzerinde bulunmalıdır. Bu etiketler; kim-
yasal maddelerin kimyasal formülü, kimyasal ve ticari isimleri, kaynama noktası, yoğunluk gibi fiziksel özelliklerini
açıkça belirtmekle birlikte kimyasalın zararlı, zehirli veya patlayıcı gibi özelliğini belirten işaretler ile güvenlik ve
risk kodlarını içerir. Kimyasalların taşıdığı özel risk faktörleri hakkında kullanıcıyı bilgilendirmek üzere etiketlerinde
uluslararası düzeyde kullanılan “R” ile gösterilen risk kodları ve söz konusu riskleri ortadan bütünüyle kaldırmak
veya minimize edebilmek için alınması gereken önlemleri belirten “S” kodları olarak bilinen güvenlik kodları bulun-
maktadır. 2018 yılından önce piyasaya sürülen kimyasal madde etiketleri üzerinde bulunan ve Tablo 1.1’de birkaç
örneği verilen R ve S kodları yerine 2013 tarihli yukarıda belirtilen maddelerin ve karışımların sınıflandırılması ile
ilgili yönetmelikle H ve P kodları getirilmiştir. Bu kodların amacı, başta can ve mal kaybı olmak üzere insan sağlığı ve
çevreye yönelik olası tehlikelerin önlenmelerine veya minimize edilmelerine yardımcı olmaktır.

Tablo 1.1: R ve S Kod Örnekleri ve Anlamları
Kod Anlamı Kod Anlamı
R1 Kuru hâlde iken “patlama riski” taşır. S1 “Kilit altında” saklayınız.
R2 Sürtünme, şiddetli çarpma, ateş (alev) veya diğer S2 “Çocukların ulaşamayacağı yerde” saklayınız.
tutuşturucu kaynaklarla “patlama riski” taşır.
R3 Sürtünme, şiddetli çarpma, ateş (alev) veya diğer S3 “Serin yerde” saklayınız.
tutuşturucu kaynaklarla “çok yüksek patlama riski”
taşır.
R4 Metallerde çok hassas ve “patlayıcı nitelikte bileşik- S4 Yaşam alanlarından uzak tutunuz.
ler” oluşturur.
R5 Isıtma ile “patlama riski” oluşabilir. S5 Kimyasalı, üretici firmanın önerdiği “ ... sıvısı içinde”
saklayınız.
S5.1 Su içinde saklayınız.
S5.2 Petrol içinde saklayınız.
S5.3 Parafin yağı içinde saklayınız.

18