Page 24 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

1.5. KIMYASAL MADDE ALIMINDA DIKKAT EDILMESI GEREKEN HUSUSLAR

Çevre ve insan sağlığı açısından tehlikeli olan kimyasal maddeler gereğinden fazla satın alınmamalıdır. Bunun sağ-
lanabilmesi için de öncelikle envanter oluşturulmalı ve buna göre ihtiyaç olan kimyasal madde ve miktarı tespit
edilmelidir. Laboratuvarda yapılacak deneyler gözden geçirilerek satın alma sırasında daha az tehlikeli olan kimya-
sal maddeler tercih edilmelidir. Özellikle alternatif imkânı varsa yanıcı, patlayıcı, zehirli, parlayıcı olmayan kimya-
sallar seçilmelidir. Alınacak kimyasallar için taşıma ve depolama koşullarının karşılanıp karşılanamayacağı dikkate
alınarak taşıma ve depolaması kolay, depolama masrafları düşük, kolay temin edilebilir kimyasallar tercih edilmeli-
dir. Güvenlik bilgi formu bulunmalı ve küresel uyum sistemine uygun veya eş değer nitelikte olmalıdır. Güvenlik bilgi
formu; piyasaya arz edilen kimyasallar için Türkçe, ihraç edilen kimyasallar için ihraç edilen ülkenin resmî dillerin-
den birinde hazırlanmış olmalıdır. Teslim alınan kimyasalların ambalajlarına da dikkat etmek gerekir.
Zararlı madde ve ürünler; normal depolama ve taşıma şartlarında, sızma, kaçak, dökülme, bulaşma ve benzeri
yollarla ambalaj dışına çıkmaları önlenecek şekilde ambalajlandıktan sonra piyasaya arz edilebilir. Ambalajların
şekli ve etiketleri, genel görünüm ve kapsamları açısından gıda maddelerinin ambalajları ile aynı veya karıştırılabi-
lir benzerlikte olmamalıdır. Zararlı kimyasal madde ve ürünlerin ambalaj kaplarına konulmasında aşağıdaki genel
kurallara uyulması zorunludur.
• Ambalajlanan madde, ambalaj kabının dışına bulaşmamalıdır.
• Ambalaj kabı; içine konulan maddeden etkilenmemeli, maddenin özelliklerini değiştirmemelidir.
• Sıvı hâlinde madde ve ürünlerin ambalajlanmasında, ısıl genleşmeler sonucu patlama, yırtılma gibi istenme-
yen durumların önüne geçilebilmesi için kaplarda boş hacim bırakılmalıdır.
• Hava yolu ile taşınacak her türlü ambalaj kabının hava basıncı değişimlerinin etkisiyle karşılaştığında daya-
nıklı olacak şekilde tasarlanması gerekir.
• Maddenin ambalajlanmasında iç içe kaplar kullanılmışsa iç kaptan dış kaba sızma olmamalıdır. Cam, sera-
mik gibi kırılgan malzemeden yapılmış iç kaplar ile ambalajlamada, kırılmanın önlenmesi için iç ve dış kaplar
arasında şok direncine sahip uygun destekleme malzemeleri kullanılmalı veya benzeri önlemler alınmalıdır.
• Çok tehlikeli oldukları için bir sıvı ile ıslatılarak veya seyreltilerek korunması gereken maddelerin ambalajlan-
masında kaçakları tamamen önleyecek tasarımlar kullanılmalı ve yeterli önlemler alınmalıdır.
• Taşıma ve depolama sırasında, sıcaklığın artması, hava basıncı değişimi, çalkalanma gibi nedenlerle kap için-
deki madde tehlikeli boyutlarda gaz oluşturuyor ve basıncı artıyorsa fazla gazı dışarı atarak otomatik basınç
ayarlamasını sağlayacak sistemler takılmış kaplar kullanılmalıdır. Bunun yanı sıra çıkan gazın tehlikeli ve za-
rarlı olması durumunda tehlikeyi önleyici başka önlemlerin alınması gerekir.
• Ambalaj olarak kullanılacak her türlü madde, malzeme ve araç; kullanım amacına uygun fonksiyon testlerin-
den geçirilir.

1.6. KIMYASAL MADDE TAKIP SISTEMI

Laboratuvarda kimyasalların kullanılması, sistemli ve uygun bir biçimde takip edilmediği takdirde çevre ve insan
sağlığı için son derece zehirli ve tehlikeli olabilir. Kimyasalların yönetimi; envanter ve satın alımdan üretim hattına,
depolama ve atık konumlarına kadar geniş bir alanı içine alır. Kimyasal madde takip sistemi temel olarak aşağıdaki
aşamaları içerir.
• Kimyasal Madde Seçimi, Tedarik ve Satın Alma
• Kimyasal Madde Envanterinin Tutulması: Laboratuvarda hangi maddelerin var olduğunu, hangi deneylerin
yapılabileceğini ve ihtiyacı ne kadar süreyle karşılayacağını bildirmesi açısından iyi bir kayıt tutma sürecinin
önemli bir parçasıdır. Hazırlanan envanter listesi; kimyasal ismi ve türü, tedarikçi/satıcı ismi ve türü, güvenlik
bilgi formu içermelidir. Bunların dışında kimyasal maddenin hangi deneylerde kullanıldığı, miktarı, depolama
koşulları ve yeri de belirtilmelidir.

23