Page 45 - Fen Bilimleri Laboratuvarı Öğretmen El Kitabı

Laboratuvar Çalışmaları Öncesi Bilinmesi Gerekenler

Bu kimyasal güvenlik değerlendirmesi 4 adımda gerçekleştirilir.
1. İnsan sağlığı zararlılık değerlendirmesi
2. Fizikokimyasal özelliklerin insan sağlığı zararlılık değerlendirmesi
3. Çevresel zararlılık değerlendirmesi
4. PBT ve vPvB değerlendirmesi

İnsan Sağlığı Zararlılık Değerlendirmesi: İnsan sağlığı zararlılık değerlendirmesi; maddenin emilim, metabolizma,
dağılım ve boşaltım gibi toksikokinetik özelliklerini belirlemek amacıyla aşağıdaki etki grupları dikkate alınarak
yapılır.
• Akut etkiler (örneğin akut toksisite, tahriş edicilik ve aşındırıcılık)
• Hassaslaştırma
• Tekrarlanan doz toksisitesi
• Kısaca CMR etkileri diye ifade edilen kanserojen, eşey hücre mutajenitesi ve üreme sistemine toksisitesi

Fizikokimyasal Zararlılık Değerlendirmesi: İnsan sağlığına yönelik potansiyel etkiler, en az aşağıdaki fizikokimyasal
özellikler için değerlendirilir.
• Patlayıcılık
• Alevlenirlik
• Oksitleme potansiyeli
Çevresel Zararlılık Değerlendirmesi: Çevresel zararlılık değerlendirmesi, maddenin aşağıda belirtilen yollarla çevre
üzerindeki olası potansiyel etkilerini içerir.
• Sucul (çökelti dâhil) etkiler
• Karasal etkiler
• Atmosferik katmanları içeren etkiler
• Gıda zinciri birikimi yoluyla oluşabilecek etkiler
• Atık su arıtma sistemlerinin mikrobiyolojik aktiviteleri üzerindeki etkisi

PBT ve vPvB Değerlendirmesi: PBT; bir maddenin kalıcılık (P), biyobirikim (B) ve toksisite (T) özelliğine sahip ol-
duğunu ifade eder. vPvB ise çok kalıcı (vP) ve çok biyobirikimli (vB) özelliği ifade etmekte kullanılır. Sucul türlerde
biyokonsantrasyon faktörü 2.000’den yüksek olan madde biyobirikimlilik kriterini karşılar. Maddenin aşağıda yer
alan durumlardan herhangi birine sahip olması ise kalıcılık kriterini taşıdığını gösterir.
• Deniz suyunda bozunma yarı ömrü 60 günden fazla
• Tatlı suda ya da nehir ağzı suyunda bozunma yarı ömrü 40 günden fazla
• Deniz çökeltisinde bozunma yarı ömrü 180 günden fazla
• Tatlı su ya da nehir ağzı suyu çökeltisinde bozunma yarı ömrü 120 günden fazla
• Toprakta bozunma yarı ömrü 120 günden fazla

Maddenin sucul türlerde biyokonsantrasyon faktörü 5.000’den yüksek ise madde çok biyobirikimli (vB) kriterlerine
girer. Çok kalıcı (vB) kriterine girmesi için ise aşağıda yer alan durumlardan herhangi birini karşılaması gerekir.

• Deniz suyu, tatlı su veya nehir ağzı suyunda bozunma yarı ömrü 60 günden fazla
• Deniz suyu, tatlı su veya nehir ağzı suyu çökeltisinde bozunma yarı ömrü 180 günden fazla
• Topraktaki bozunma yarı ömrü 180 günden fazla

Çeşitli kullanım alanlarına sahip maddelerin faydalarından çok özellikle insan sağlığı ve çevre açısından zararlı
etkileri çok ciddi boyuttadır ve kullanılmaması gerekir. 23.06.2017 tarih ve 30105 sayılı Resmî Gazete’de Kimyasalla-
rın Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması Hakkında Yönetmelik yayımlanmıştır. Bu yönetmelikte belirtilerek

44