Page 30 - ESTETİK 11

1.8. Estetik Yargı

Estetik yargı, estetik beğeni duygusuna sahip olan bireyin nesneye verdiği güzel ya da
hoş gibi sübjektif değerler biçmesine denir. Estetik yargılar aynı zamanda değer ve ni-
telik belirten yargılardır. Bu nedenle estetik yargılama sürecinde nesnenin fiziksel özel-
liklerinin yanı sıra bireyin kendine has özellikleri, duyguları da önemli rol oynamaktadır.
Bireyin nesneye yüklediği anlam önemlidir.

Estetik yargılar, subjektif olmasına karşın ortak estetik yargıların oluşumuna ilişkin fark-
lı açıklamalar getirmektedir. Ortak estetik yargıların oluşumunda nesne temelli yak-
laşımı savunanlar nesnenin özelliklerinin belirleyici olduğunu iddia ederken nesnenin
“güzellik” değerini kendisinde taşıdığını savunurlar. Özne temelli yaklaşımı savunanlar
ise duyguların sosyal olarak yapılandığını iddia ederler. Ortak kültür ve inanç değerleri-
ne sahip bireylerin estetik yargılarının da ortak olduğu görülmektedir.

Birçok kuramcı, estetik yargıların değerlendirilmesinde nesnenin bireyde yarattığı “es-
tetik deneyim”i öncelemiştir. Nesne temelli yaklaşımın savunucuları estetik deneyimin
nesnenin biçimsel özelliklerine bağlı olduğunu savunmaktadır. Bireyin estetik deneyim
yaşaması için dikkatini nesnenin biçimsel özelliklerine yöneltmesi gerekmektedir. Bir-
çok kuramcı da estetik deneyim yaşamak için nesnenin biçimsel özelliklerinin tek ba-
şına yeterli olamayacağını, içeriğin önemli olduğunu söylemektedir. Estetik deneyimin
ancak bilgi sahibi olduktan sonra yaşanacağını vurgulamaktadırlar. Bir nesnenin hangi
tarzla hangi amaç için tasarlandığı bilmek; hizmet ettiği amacı, varsa arkasında yatan
düşüncenin, bilinmeden yaşanılan deneyimin tam olmayacağını belirtmektedir.

1.8.1. Süjenin Estetik Obje Hakkındaki Yargıları

Yargılarımızı nesnel ve öznel olarak sınıflandırılabiliriz. Nesnedeki özellik objeye yük-
lenerek oluşur. Örneğin “Bu duvar kırmızıdır.” dendiğinde kırmızılık kavramını, duvar
kavramına yüklemiş oluruz. Nesnel yargılar geneldir ve geçerli yargılardır. Öznel yargı-
lar ise öznede bulunan bir özelliğin nesneye yüklenmesidir. Örneğin “Bu resim güzel-
dir.” denildiğinde anlatılan, öznenin bütüne bakarak belirlediği güzelliğin resme yük-
lediği anlamdır. Estetik yargılama sürecinde yargının kaynağının özne olması, herkes
için geçerli olabilecek genel bir “güzel” yargısına ulaşmayı zorlaştırmaktadır. Yine de
güzeli tanımlamada nesnelci yaklaşımlar estetik olarak tanımlanan nesnenin özellikle-
rine ilişkin katkı sağlamaktadır. Öznelci yaklaşımlar ise estetik yargılamada belirleyici
rolü olan duyguların yapılandırılmasına ilişkin önemli bir çerçeve çizmektedir. Nesne,
bireyin nesneye yüklediği anlamı ve kendi duygularını referans alarak “güzel”i tanım-
lamaktadır.

SoruYorum

Aşağıdaki soruları sınıf ortamında arkadaşlarınızla birlikte cevaplayınız.
1. Estetik yargının ölçütü nedir?
2. Ortak güzel anlayışı hakkında ne düşünüyorsunuz?
3. Güzellik yargısını oluşturan özne midir? Açıklayınız.
4. Süjenin estetik obje hakkındaki yargılarını etkileyen şeyler var mıdır?

28