Page 82 - ESTETİK 11

Hazırlık Çalışmaları
1. Sanat ile ahlak arasında sizce ne tür bir ilişki vardır?
2. Sanatta gerçekliğe sadık kalma konusunda ne düşünüyorsunuz?
3. Gerçekçi sanat eseri sizce daha mı değerlidir? Neden?
4. Sanata yararlılık açısından yaklaşmak sizce doğru bir tavır mıdır?
5. Sanata yararlılık açısından yaklaşmanın sanata nasıl bir etkisi olur?
6. Yüce kavramından ne anlıyorsunuz?
7. Sanatta yüce kavramı neyi ifade eder?
8. Sanatta oran ve simetri hakkında ne biliyorsunuz?

9. Sanatın ve güzelliğin kaynağı sizce doğa mıdır? Neden?
L
4.1. İYİ VE GÜZEL

E
İyi ve güzel arasında bir ayrım olduğunu mu sanıyorsun?
Aynı şeyin hem iyi hem de güzel olduğunu bilmiyor musun?
Z
Sokrates (MÖ 469-MÖ 399)
Ü

Güzel ve iyi kuşkusuz birbirinden farklı kavramlardır. Nitekim
G
güzel bir şeyi seyrederken onun iyi, ahlaki ya da yararlı olup
olmadığını düşünmeyiz. O şeyin iyilik, ahlaklılık ve yararlılıktan

önce güzelliğini fark ederiz.
Immanuel Kant
E
İnsan, hayatı boyunca kendisine yol gösteren bir anlam ve değerler dünyası içinde ya-
şar. Neyin iyi neyin kötü olduğunu gösteren bu değerler; hayata, olaylara ve davranışla-
V
ra ışık tutar. Bununla birlikte doğaya ve doğadaki nesnelere karşı da hep bir ilgi içinde
bulunarak onlara birtakım değerler yüklenir. Bunun için doğayı bilip tanımak gerekir.

Doğa, tanındığı ölçüde insan hayatına dâhil olur. Toprak, su, ağaç gibi varlıkların in-
sanlara nasıl bir yararı olduğu, hangi ihtiyaçlar için kullanılabileceği değerlendirilmeye
çalışılır. İnsanların doğaya olan ilgisinin onun iç dünyasında çeşitli etkiler uyandıran
İ
bir başka boyutu daha vardır ki bu da estetiğin konusunu oluşturur.
Coşku, heyecan, hayranlık, huzur gibi farklı duygusal etkiler uyandıran nes neler salt
Y
doğanın bir parçası olmaktan çıkıp insanın iç dünyasında başka türden bir varlık olarak
anlam kazanır. Hoşa giden ve bir haz uyandıran bu nesnelere güzel, hoş, yüce gibi bir-
İ
takım estetik değerler yüklenir.
Doğadaki nesnelerin insan için farklı ilgilere konu oluşuna örnek olarak “su” verilebi-

lir. Farklı açılardan kimya, fizik, coğrafya ve daha birçok bilimin konusu olan su, bir
yandan günlük hayatın en temel ihtiyaçlarını karşılayan diğer yandan sakin bir deniz
.
veya gür bir şelale olarak seyrine doyulmaz bir varlıktır. Gür akan bir şelale, insanda
coşku ve heyecan uyandırırken sakin bir deniz ise huzur verir.
1
Hayatın akışı içinde oluşturulan ve iyi-kötü, doğru-yanlış, yararlı-zararlı, gü zel-çirkin
olarak adlandırılan farklı türden değerlerin birbiriyle ilişkisi, felsefe tarihi boyunca ele
.
alınıp tartışılmıştır.

4
80