Page 82 - ESTETİK 11

3.5. İşlevsel Sanat Kuramı

İşlevsel sanat kuramı, sanat eserini estetik amaçların dışında başka amaçlara hizmet etme-
siyle değerlendirmiştir. İşlev, belli bir ihtiyacı karşılama, belli bir amaca hizmet etme anla-
mına gelir. Bir sanat eserinin dinî, siyasi, kültürel, ahlaki, ekonomik, ya da herhangi başka
bir toplumsal amaca hizmet boyutunu ele alır.

3.5.1. İşlevsel Sanat Kuramının Özellikleri

Sanatın işlevi, herhangi bir amacı veya ihtiyacı
karşılama olmalıdır. Güzelliğin ölçütü bu amaca
uygun tasarımdır. İşlevsel sanat kuramı, sana-
ta edebiyat, din, politika, tasarım konularında
ve kültürel konularda düşünce geliştirme işlevi
yükler. İşlevsel kuram sanat eserini dinsel, eğit-
sel, ahlaki, politik bir görüşü veya mesajı aktar-
madaki başarısına göre değerlendirir. Tarihsel
süreç içerisinde sanatçılar eserlerini her zaman
estetik bir amaç için tasarlamadılar. Sanat eser-
lerini kimi zaman bir mesajı, bir dinî düşünceyi
veya politik görüşü topluma yansıtmak amacıy-
la ortaya koymuşlardır (Görsel 3.38).

Görsel 3.38: Sistin Şapeli Antik Yunan filozoflarından Platon ve Aristote-
les sanatın işlevi konusunda önemli düşünceler
öne sürmüşlerdir. Platon’a göre; topluma ahlaki değerlerin kazandırılmasında sanata bü-
yük görev düşmektedir. Toplum ve devlet için yararlı olan sanat değerlidir. Aristo’ya göre
de sanat, acıma ve korku duygularını işleyerek insanlarda ruhsal arınma (katharsis) işlevini
gerçekleştirdiği için önemlidir.
Ortaçağ Avrupa’sında hem dinî hem siyasi hem de sosyolojik bir güç olan kilise, bu güç ve
nüfuzunu bilim ve sanat üzerinde de fazlasıyla göstermekteydi. Kilise, bu gücü daha da et-
kin kılmak ve sürdürmek için halk
üzerinde dinin etkisini arttırmak
istemiştir. Bu amaçla Hristiyanlık
düşüncesini, dinî duyguları toplu-
mun tüm kesimlerine coşkulu ak-
tarmak ve eğitimsel olarak vermek
için sanattan yararlanmıştır (Gör-
sel 3.39). Kiliseler, insanları dinî
açıdan etkilemek için kutsal kitap-
lardaki sahneleri, İsa ve kutsal aile
figürlerini yansıtan sanat eserlerini
kullanmıştır.

Sanat, Hristiyanlık inancının insan-
lara verilmesi için bir işleve sahip
olmuştur. Mabetlerin tasarımını,
kutsal konuları konu edinen sanat-
sal ögelerini, özellikle tasvirlere ait Görsel 3.39: Aziz Francis’in Coşkusu, Giovanni Bellini, 124,6 x 142
sanat eserlerini, dini yaygınlaştır- cm, Tuval üzerine yağlıboya, Frick Koleksiyonu, New York, A.B.D.

80