Page 77 - ESTETİK 11

Sanat, bazen siyasi görüşlerin (ideolojinin) topluma aktarılması için bir araç olarak
kullanılmış bazen de ABD ile Sovyetler Birliği arasında “soğuk savaş” mücadelesinde
olduğu gibi siyasi savaşımın aracı kılınmıştır. Bu dönemde özellikle sinema, tiyatro,
edebiyat, müzik, heykel, resim gibi sanatlar siyasi propagandanın âdeta taşıyıcısı ol-
muştur. ABD, sinema endüstrisini (Hollywood) siyasi propagandaya yönelik oldukça
etkili bir biçimde kullanmıştır. Bunun yanında Hitler’in isteği üzerine çekilen 1934
tarihli “İradenin Zaferi” ve ilk toplumcu gerçekçi film olarak kabul edilen 1925 tarih-
li “Potemkin Zırhlısı” gibi filmler siyasetin sinemada etkili bir biçimde kullanımına
birer örnektir.
Edebiyat alanında da birçok şair ve yazar tarafından sanat siyasi düşüncelerin aktarılma
aracı olarak etkili bir biçimde kullanılmıştır. Mehmet Akif’in İslamcılık ideolojisi ve
Millî Mücadele çerçevesinde kaleme aldığı şiirler (Bülbül, Hakkın Sesleri, Gölgeler
vs.), Ömer Seyfettin’in Türkçülük düşüncesini anlatmak için yazdığı hikâyeler (Beyaz
Lale, Forsa vs.) ve Kemal Tahir’in toplumcu ideolojiyi halka aktarmak amacıyla kale-
me aldığı romanlar (Sağırdere, Rahmet Yolları Kesti, Bozkırdaki Çekirdek vs.) örnek
verilebilir.

Sanatın işlevselliğinin ele alındığı başka bir alan da ekonomidir. Bu açıdan sanat, in-
sanın her türden ihtiyaçlarına yönelik üretilen kullanım eşyalarına estetik boyutun ka-
tılması amacıyla varlık bulmuştur. Sanayi Devrimi’ne dek sanat olgusu üretimin doğal
bir unsuru idi. Ancak Avrupa’da sanayileşmenin yaygınlaşmasıyla birlikte bugün za-
naat olarak nitelendirilen, sanatsal niteliğe sahip eşya üretimini devre dışı bırakan ve
hiçbir zevke hitap etmeyen fabrikasyon üretime zamanla birtakım tepkiler olmuştur.
Bunlardan en önemlisi 1900’lü yılların başlarında Almanya’da kurulan Bauhaus Oku-
ludur. Bauhaus Okulu 1919 yılında, Walter Gropius [Voltır Gıropius (1883-1969)]
tarafından, sanat ile zanaat arasında doğan ayrımı ortadan kaldırıp bu ikisinin yeniden
bütünleştirilmesi amacıyla kurulmuştur. Okul, bugün endüstriyel tasarım olarak adlan-
dırdığımız mobilya, tekstil gibi kullanım eşyalarına estetik nitelik kazandırmayı amaç
edinmiş ve bu alanda öncü bir kurum olarak tarihteki yerini almıştır.

ETKİNLİK

1. Size göre işlevsellik hangi sanat türlerinde daha belirgin bir biçimde ortaya çıkar?
Araştırıp ulaştığınız sonuçları arkadaşlarınızla paylaşınız.
2. Sanata işlevsellik açısından bakmak size göre doğru bir yaklaşım mıdır? Sebebini
söyleyiniz.
3. Bauhaus Okulunun sanat ile zanaatı bütünleştirme çabası size göre sonuç vermiş
midir? Düşüncelerinizi açıklayınız.

DERS DIŞI ETKİNLİK

1. Günümüzde çeşitli sanat alanlarında siyasi ve dinî amaçla üretilmiş eserler hakkın-
da araştırma yapınız.
2. Bu tür eserlerin sanata olumlu ya da olumsuz etkilerini değerlendiriniz.
3. Elde ettiğiniz bilgi ve değerlendirmeleri bir sunum hâlinde hazırlayınız.

75