Page 76 - ESTETİK 11

3.5. İŞLEVSEL KURAM

Bir şey amacına uygun tasarlanırsa güzellik kendiliğinden gelecektir.

Bauhaus (Bahaus) Okulu

Sanatın tanımlanmasında ve sanatla ilgili çözümlemelerde ele alınan yaklaşımlardan
biri de sanatın işlev boyutudur. İşlev, belli bir amaca hizmet etme ya da belli bir ihtiyacı
karşılama anlamı taşır. Sanatta ise işlevsellik; bir sanat eserinin siyasi, dinî, ahlaki,
ekonomik ya da başka herhangi bir toplumsal amaca hizmet etme boyutunu ele alır.
KURAM İşlevsel kurama göre sanat, günlük hayatın doğal bir unsurudur. Günümüze gelene dek
İşlevsel kuram, sanat eserini kendisine yüklenen işlevi yerine getirmedeki başarısıyla
değerlendirir. Buna göre amaca uygun tasarım, güzelliğin kaynağıdır.

hemen hiçbir sanat eseri salt güzellik kaygısıyla üretilmemiş, aksine hayatın içinde
belli amaçlar üstlenmiştir. Sanat ya kültürel bir değerin taşıyıcısı olmuş ya siyasi propa-
ganda görevini üstlenmiş ya da kullanıma yönelik bir eşya olarak vücut bulmuştur. Bu
sebeplere bağlı olarak insanlarda etki uyandırmak sanatın varlık amacı olmuştur. Tarih
boyunca bütün medeniyetlerde sanatçılar, toplumsal bir görevi yerine getiren kişiler
olarak görülmüştür.
Sanat hakkında ilk sistemli düşünceleri ortaya koyan Platon ve Aristo için sanatta işlev-
sellik boyutu öncelikli bir konu olmuştur. Platon’da toplum ve devlet için yararlı olan
sanatın bir değeri vardır. Özellikle ahlaki değerlerin kazandırılmasında sanata büyük iş
düşmektedir. Aristo’ya göre de sanat, acıma ve korku duygularını işleyerek insanlarda
3.5. İŞLEVSEL
ruhsal arınma (katharsis) işlevini üstlendiği için önemlidir.
İnsanlar en eski dönemlerden bu yana temelde dinî amaçlara hizmet maksadıyla birçok
sanat eseri ortaya koymuştur. Bunlar, insanlarda dinî duyguları uyandırma gibi amaç-
lara bağlı olarak varlık bulmuştur. Orta Çağ’da Doğu Hristiyanlığının bir ürünü olan
ikonalar, sanatın bu alanda işlevine bir örnektir. Bu açıdan bugün birer şaheser olarak
kabul edilen birçok sanat eseri varlığını dinî amaçlara borçludur. Bu çerçevede MÖ
5. yüzyılda yapılan Parthenon Tapınağı, Sultan Ahmet Camii (Görsel 3.12) ve Sistine
Şapeli’ni (Görsel 3.13) örnek verebiliriz.

Görsel 3.12: Sultan Ahmet Camii, Mimar Görsel 3.13: Sistine Şapeli, Baccio Pontelli
Sedefkâr Mehmet Ağa (?-1617), 1616 [Bacciyo Pontelli (1450-1492)] ve
Giovannino de Dolci [Ciovannio de Dolci
(1435-1485)], 1483, Vatikan

74