Page 78 - ESTETİK 11

3.4. Duygusal Etki Sanat Kuramı

Duygusal etki kuramı, sanatı açıklarken sanat izleyicisinin sanat eseri karşısında ya-
şadığı duygusal durumu kendine konu edinir. Anlatımcı kuramda önemli olan sanat-
çının duygularını dile getirmesi iken duygusal etki kuramında önemli olan izleyici-
nin sanat eseri karşısında yaşadığı duygusal deneyimlerdir. Sanatı değerlendirmede
sanat alımlayıcısının yaşadığı etki ön plândadır. Sanat eseri, zihinde canlandırılarak
estetik haz alınandır.

3.4.1. Duygusal Etki Sanat Kuramının Özellikleri

Ivor Armstrong Richards (Ayvır Amstrong Riçırds) (1893-1979)
duygusal etki kuramını sistematize eder (Görsel 3.29). Richar-
ds’a göre; bir sanat eserine ahlak, eğitim, bilgi edinme, millî ya
da dinî duyguları güçlendirme gibi amaçlarla yönelmek müm-
kündür. Ancak bu yönelmeler; sanata, sanat yönüyle yaklaşma-
nın ve estetik tavrın dışındadır.
Sanatın işlevi ahlaki, dinî ya da politik etkileri açısından değil
sanatın sanat olarak yaptığı etkidir. Bu etki, estetik deneyim
bağlamında ele alınır. Bunlar arınma, zevk, heyecan ve este-
tik yaşantı gibi psikolojik etkilerdir. Sanatın amacı bu etkileri
Görsel 3.29: Ivor Armstrong Richards uyandırmaktır. Richards’a göre sanat eserinde güzellik diye bir
nitelik söz konusu değildir. Bu ancak dilsel bir hatadır. Önemli
olan sanat eserinin izleyicide meydana getirdiği estetik yaşantıdır (Görsel 3.30).

Santayana (Santayana) hiç kimseye zevk vermeyen bir nesne güzel olamaz görüşün-
dedir. Bir yapıtın estetik değeri kendi nesnel niteliklerine dayanmaz; insanda uyan-

Görsel 3.30:
Kemerli Köprü ile
Manzara, 1637-
1638, Rembrandt,
30,1x42,3 cm, Tuval
üzerine yağlıboya,
Gemäldegalerie,
Berlin, Almanya

76