Page 14 - GELENEKSEL TÜRK SANATLARI MİNYATÜR 11

Ebru tarihinde bilinen en önemli üstatlardan biri de
Hatip Mehmed Efendi’dir. Günümüzde “hatip” adı ile
anılan ebru türünü çokça kullandığından hatip ebrusu bu
adla anılmıştır. Daha çok kitap cilt sanatında kullanılan
ebru, matbu ebrunun ortaya çıkışı ve ebru yerine siyah
cilbent bezi kullanılmaya başlanması ebru ustalarının bi-
rer birer ebru yapmayı bırakmalarına neden olmuştur.
Makineleşmenin doğal sonucu olarak tüm el sanatların-
da olduğu gibi ebruda da gerileme olmuştur. Ancak gü-
nümüzde bu sanatın uygulama alanları da farklılaşmıştır.
Osmanlı son ebru üstatlarının en önemlilerinden Nec-
meddin Okyay (1883-1976), üstadı Edhem Efendi gibi bir-
Görsel 1.3: Necmeddin Okyay çok hünerin (okçuluk, mürekkepçilik, ahercilik, hattatlık
(Görsel 1.3), mücellitlik, gül yetiştiriciliği vb.) ustasıydı.
Hezarfen lakabı ile anılırdı. Çiçekli ebrulara genel olarak
“Necmeddin ebruları” denir çünkü bu tarzı geliştiren
Necmeddin Okyay aynı zamanda çiçekli ebruları ilk uygu-
layan kişidir. 1916′da Medresetü'l-Hattatin’de başladığı
ebru hocalığını Güzel Sanatlar Akademisi’nde 1948′e ka-
dar sürdürmüştür. Ebru sanatını, yeğeni Mustafa Düzgün-
man’a da (1920-1990) öğretmiştir.
Günümüzde bu sanatı devam ettiren ustalar arasın-
da Alparslan Babaoğlu (Görsel 1.4), Niyazi Sayın, Fuad
Başar, Timuçin Tanaslan, Feridun Özgören, Ömer Faruk
Dere ve birçok sanatçı bulunmaktadır.
Günümüz sanatçılarından Hikmet Barutçugil, ebru sa-
Görsel 1.4: Alparslan Babaoğlu natını geliştirmeyi hedeflemiş, bu sanatı yaşatmak için
geleneği koruyarak ebru sanatına çağdaş yorumlar kat-
mıştır. Eserlerinde ebruyu resim sanatıyla birleştirdiği
görülür (Görsel 1.5).
Başlıca ebru desenleri (Görseller 1.6, 1.7, 1.8, 1.9, 1.10,
1.11, 1.12) şunlardır: Tekneye atılan boyaya müdahale
edilmeden oluşan ve çakıl taşları gibi görünen ebruya
“battal ebru” denir. Boya atıldıktan sonra biz denilen bir
alet ile sağdan sola ve sonra da aşağıdan yukarıya çizile-
rek elde edilen ebrunun adı “gelgit ebrusu”dur. Tarakla
oluşturulan görüntüler “taraklı ebru”, dıştan içe doğru
helezonik olan motife “bülbülyuvası”, serpilmiş kum ta-
nelerini andırana “kumlu ebru”, şal desenini andıranlara
“şal ebrusu”, Ayasofya’da hatiplik yapan Hatip Mehmet
Efendi’nin yaptığı soyut çiçek gibi bazı figürlere de “hatip
Görsel 1.5: Hikmet Barutçugil, öz. kol. ebrusu” denilir.
(özel koleksiyon)

Görsel 1.6 Görsel 1.7 Görsel 1.8 Görsel 1.9 Görsel 1.10 Görsel 1.11 Görsel 1.12
Battal ebru Gelgit ebru Taraklı ebru Bülbülyuvası Kumlu ebru Şal ebrusu Hatip ebrusu

1. Etkinlik
Ebru sanatını ve tarihçesini ebru örnekleriyle anlatan bir duvar gazetesi hazırlayınız.

11