Page 15 - GELENEKSEL TÜRK SANATLARI MİNYATÜR 11

1.2. Minyatür

Hazırlık Çalışmaları

1. Minyatür sanatının ortaya çıkışı ve gelişimi ile ilgili bir
araştırma yapınız.
2. Minyatür sanatı Türklerde niçin geleneksel sanat hâline
gelmiştir? Araştırınız.

1.2.1. Minyatür Sanatı ve Tarihçesi Görsel 1.13: Uygur prensesleri, Berlin Müzesi
Minyatür, derinlik verilmeden metni açıklamak ama-
cıyla kitap sayfalarına yapılan küçük boyutlu resimler-
dir. Bizde minyatür sanatına “nakış”, minyatür yapana da
“nakkaş” denmiştir.
Minyatür kelime olarak Batı'dan gelir ve adını Orta Çağ
Avrupası’nda yazma kitapların bölüm başlarının ilk harf-
lerini süsleyen kırmızı renkli "minium" denilen boyadan
alır. Ancak zamanla minor (küçük) kelimesinin etkisinde
kalarak küçük resim anlamını da kazanmıştır.
Türklerde minyatürün kaynağı Uygur Türkleridir. Türk-
lerin İslamiyet'i kabulünden önceki devreye ait yazma-
lardaki minyatür konuları, Uygur prensleri ve prensesle-
ri (Görsel 1.13) ile Mani ve Uygur rahiplerinden oluşur.
Uygurlar duvarlara büyük boyutlarda dinî konulu freskler
de yapmışlardır. Daha sonraları Maniheizm inancının et-
kisiyle bazı duvar resimlerini, kumaş ve kâğıt üzerine de Görsel 1.14: Uygur minyatürü
çizmişlerdir. Uygurların yaptığı çalışmalar Türk minyatür
sanatının kökenini oluşturmaktadır.
Doğu Türkistan'da Hoço Harabelerinde bulunan 8 ve
9. yüzyıl Maniheist duvar resimleri ve minyatürler Türk
resminin bilinen en eski örnekleridir (Görsel 1.14).
Anadolu Türk minyatür sanatının bilinen ilk örneği 12.
yüzyılda Silvan’da yazılmış Dioskorides'in (Diyoskorides)
Materia Medica (Materya Medika) adlı botanik ve zoo-
lojiyle ilgili kitabıdır. Artuklu Sultanı Necmeddin Alp için
Süryaniceden Arapçaya Kitabü'l-Haşayiş olarak çevril-
miştir. Bu kitapta çeşitli bitki ve hayvan figürlerinin yanı
sıra insan figürlü minyatürler de bulunmaktadır. Bu eser-
de Bizans resminin etkileri görülür (Görsel 1.15). Görsel 1.15: Hekim ve yardımcısının kataplazm hazırlaması,
Kitabü'l-Haşayiş, TSMK (Topkapı Sarayı Müzesi Kitaplığı)

12