Page 38 - GELENEKSEL TÜRK SANATLARI MİNYATÜR 11

1.4.4 Hat Sanatının Çağdaş Sanatlar
Üzerindeki Etkisi
Hat sanatı, Türk-Osmanlı Dönemi'nin sonlarına doğru
resim sanatına ait plastik değere ulaşmıştır. İslam yazısı-
nın ulaştığı bu değer, onun biçim zenginliğinden kaynak-
lanır. Çünkü yazı; herhangi bir objeyi, hayvanı ya da insa-
nı tasvir etmeksizin plastik bir üslup yakalamıştır. Yazıda
bu üslubun yakalanması harflerin kendi başlarına kulla-
nıldığı gibi başta, ortada ve sonda olmalarına göre şekil
değişikliğine uğrayabilmelerinden ileri gelir. Bu nedenle
İslam yazısı plastik bir yazıdır ve sonsuz kompozisyon
özelliklerine sahiptir. Türk sanatçıların bunu fark etmesi
üzerine onların çalışmalarında da bu etkiler yeni biçim
Görsel 1.85: Vav, Erol Akyavaş, İstanbul Modern anlayışlarına dönüşmüştür.
Hat sanatı, Osman Hamdi Bey’den Şemsi Arel’e, Ad-
nan Turanî’den Erol Akyavaş’a (Görsel 1.85) ve de Adnan
Çoker’e kadar hat sanatını kullanan daha birçok ressama
kaynaklık etmiştir. Hat sanatını okunabilir niteliğiyle de-
ğil biçimlerde deformeler yaparak kullanmıştır. Sanatçı,
kaligrafik biçimleri geometrik bir kompozisyon üzerine
işlemiştir. Bu onun Doğu ve Batı sentezini vurgulama eği-
liminde olduğunu göstermiştir.
Türkiye’de sanatçıların geometrik soyutlama yönün-
deki çalışmaları (Görsel 1.86), eski hat düzeni oluşturma
gelenekleri ile akademide yoğunlaşan geometrik-kons-
trüktif biçim eğitimine bağlıdır.
İspanyol ressam Picasso, ünlü bir hattat tarafından
yazılmış bir istifi gördüğünde “işte resim” diye bağırır ve
Görsel 1.86: İsimsiz, Rauf Tuncer ardından, “Benim resimde varmak istediğim son noktayı,
İslam yazısı çoktan bulmuş.” der ve Ona hitap eden plas-
tik değerleri şöyle anlatır: “Ama bunlar ne kadar ritmik!
Bunlardan bir şeyler çıkar! Doğulu renkçidir ama renkçi-
den çok fazla çizgici, soyuttur. Bu soyut dehasının en gü-
zel örnekleri bunlar, bu yazılar.”
Batılı sanatçıların (Görsel 1.87) İslam yazısındaki bu
tadı almaları, resim ve hat sanatının ortak olan plastik
değerlerinden kaynaklanır. Hattatlar da tıpkı ressamlar
gibi kurdukları kompozisyonda resim sanatındaki temel
unsurları kullanırlar. Bu unsurlar; nokta, çizgi, leke ve
renktir. Hat sanatında bunlardan nokta, çizgi ve leke daha
çok kullanılır.
Görsel 1.87: Rich Harbour (Riç Harbur) Detayı, Paul Klee (Pol Kıli), Kunst
Museum (Kunts Müzyım), Basel

Görsel 1.84: “Hiç” Ali Hüsrevoğlu 10. Etkinlik
1. Hat eserleriyle modern resimde yazının kullanıldığı eserlerden iki örneği sınıfa getirerek bu örnekleri
karşılaştırınız.
2. Karşılaştırdığınız eserlerin benzer ve farklı yönlerini belirleyiniz.
3. Aralarında nasıl bir etkilenme olduğunu açıklayınız.

35