Page 43 - GELENEKSEL TÜRK SANATLARI MİNYATÜR 11
P. 43

1.6. Katı'




























                           Hazırlık Çalışmaları

             Katı' sanatının nasıl yapıldığını araştırınız.


         1.6.1. Katı' Sanatının Tarihçesi
             Arapça  kökenli  bir  kelime  olup  "kesmek"  anlamına
         gelen  katı',  kâğıt  veya  deri  üzerine  çizilmiş  bir  şeklin
         oyulup çıkartılarak bir başka kâğıt veya deriye yapıştırıl-
         ması suretiyle yapılan sanattır (Görsel 1.99). Çok sabır,
         merak ve bir hayli ince el becerisi isteyen bir sanattır.                  Görsel 1.99: Dürdane Ünver, Katı', öz. kol.
         Oyulup çıkartılan kısım erkek, geriye kalan oyulmuş kı-  16. yüzyılda gördüğü ilgi ile katı' sanatı giderek geliş-
         sım ise dişi olarak adlandırılır.                    miştir. 17. yüzyılda Türk kâğıt oymacılığında Bursalı Mev-
           Tarihî  gelişimi  içinde  katı'  sanatı  ilk  örneklerini  deri   levî Fahri Dede; oyma kıtalar, manzaralar, oyma buketler
         kitap kaplarında ve kap içindeki süslemelerle vermiştir.   ve çeşitli nakışlarla bezeli Gazneli albümü ile oyma çiçek
         Daha sonra yazma eserlerin içinde sayfa kenar süsü ola-  süslemeli  bir  minyatür  albümü  hazırlamış  ve  dönemin
         rak yer almıştır. Katı' sanatı Orta Asya’da bir halk sanatı   önemli sanatkârı olarak kabul edilmiştir.
         olarak doğmuştur. Uygurlar tarafından da tatbik edilmiş
         ve Orta Asya üzerinden Anadolu’ya kadar ulaşmıştır.
             Afganistan'da hüküm süren Timurlu Hükümdarı Bay-
         kara'nın  desteklediği,  15.  yüzyılda  yaşayan  “Abdullah
         Kaat'ı”nın bu sanatta zamanının en önemli sanatçısı ol-
         duğu bilinmektedir. Sanatçının “Hüseyin Baykara Diva-
         nı"nda bulunan ince yazı oymaları, doğadan esinlendiği
         tasvirler Topkapı Sarayı Müzesinde saklanmaktadır.
            Kâğıt oyma ve üç boyutlu katı' resim yapma sanatının                  Görsel 1.100: Hadisi Erbain’den bir sayfa,
         Osmanlılarda görülen ilk örnekleri 15. yüzyıl sonları ve                                 Ali Çelebi (Abdülhayf Ali), TSMK
         16. yüzyıl başlarındadır. Bu yüzyıla ait katı' örnekleri ih-
         tiva eden eserlerden biri de "Hadis-i Erbain"dir (Kırk Ha-
         dis) (Görsel 1.100).  Kanuni Sultan Süleyman Devri'nde
         katı', bir sanat dalı olarak tezhipten sonraki en önemli
         süsleme sanatı olmuştur. Bu yazma eserlerde oyma ola-
         rak tezyinî motiflere ve çiçeklere kadar hemen her şekil
         denenmiştir.
            Katı' sanatı, Çin'de özellikle Han hanedanlığı zama-
         nında  gelişmiştir. Genç kızlar ve kadınlar arasında çok
         yayılmış;  deriden  oymaları,  çantaları  ve  ayakkabıları
         süslemek için kullanılmıştır (Görsel 1.101).                                 Görsel 1.101: Çin katı' sanatı örnekleri


                                                            40
   38   39   40   41   42   43   44   45   46   47   48