Page 47 - GELENEKSEL TÜRK SANATLARI MİNYATÜR 11

AKREP: Akrep motifi korunma amaçlı motif- HAYAT AĞACI: Hayat Ağacı sürekli gelişen, cen-
lerden birisidir. Her an pusuda öldürmek üze- nete yükselen hayatın dikey sembolizmini oluş-
re bekleyen akrep, kötü niyetin ve nedensiz turur. Geniş anlamda sürekli gelişim ve değişim
kavganın bir simgesidir. Anadolu insanı evle- içinde yaşayan evreni sembolize eder. Evrenin
rinde akrebin yürümesinin zor olduğu doku- üç elementini: Toprağın derinliğine inen kökle-
ma kilimler kullanır. Nasıl kendisini nazardan riyle yeraltını, alt dalları ve gövdesiyle gökyüzü-
korumak için göz işaretli nazarlıklar kullanı- nü, ışığa yükselen üst dallarıyla cenneti birleşti-
yorsa zararlı mahlukata karşı da kilimlerinde, rir. Yeryüzü ve cennet arasındaki iletişimi sağlar.
dokumalarında akrep motifini kullanmaktadır. Hayat ağacının üzerindeki kuşlar, zamanı gelince
uçacak olan can kuşlarıdır.

GÖZGÖZ: İnsan gözü iyi niyetli bakışlar taşı-
yabileceği gibi zaman zaman kötü niyetlerin YILAN: Hayatın güçlerinin efendisidir. İnsanın
aktarıldığına inanıldığından göz değmesine ruhunu temsil eder. Yılan çeşitli sanat eserle-
koruyucu olarak kullanılır. Kötü niyetli nazarlar rinde kuvveti, ölümsüzlüğü ve dünyanın yara-
taşıyan gözün kendisi olduğu kabul edilmekte- dılışını sembolize eden önemli bir motif olarak
dir. Nazar önlemlerinden birisi olan göz motifi, görülür. Yılan, ilk çağlardan beri Anadolu’da
dokumalarda özelikle koçboynuzu, eli belinde kutsal bir varlık sayılır, ona karşı korku ile karı-
ve bereket motiferinin etrafında ya da içinde şık bir saygı beslenir. Hekimliğin sembolü olan
görülmektedir çift başlı yılan zehir/panzehir birliğini tanımlar.

DAMGA, İM: Türkler tarih boyunca aile, oba,
oymak, boy, devlet gibi kavramları ifade et- KURT AĞZI, KURT İZİ, CANAVAR AYAĞI: Bu
mek için belirli figürleri, damga, imleri kul- motif stilize edilmiş kurt ayağı ve kurt ağzı
lanmışlardır. Damga, imler o kişinin, o toplu- şeklindedir. İyimserliğin ve korunmanın sim-
mun varoluşunun simgesidir. Bu uygulama, gesi olan kurt, karanlıkta görebilme yeteneği-
hem soy ve aile adının sürdürülmesini hem ne sahip olduğu için ışığı ve güneşi sembolize
de aileye ait değerli eşyaların yitirilmemesini etmektedir.
sağlamaktadır.

SUYOLU: Su; yeniden doğuşun, beden- PITRAK: Pıtrak tarlalarda bulunan, diken-
sel ve ruhsal yenilenmenin, yaşamın leriyle insanlara ve hayvanlara yapışan bir
sürekliliğinin, bereket, soyluluk, bilgelik, bitkidir. Pıtrağın üzerindeki dikenlerin kötü
saflık ve erdemin sembolüdür. En etkin gözü uzaklaştırdığına inanan Anadolu insa-
arınma sembolüdür. O hem yaşamın nı, onu nazarlık motifi olarak kullanmıştır.
hem de ölümün kaynağıdır. Anadolu'da Pıtrak gibi deyimi ağaçlardaki meyve bol-
su yaşamın kendisidir. Anadolu kadınının luğunu ifade etmektedir. Bu yüzden un çu-
bütün gün iç içe yaşadığı su, dokumalara vallarında, tandır örtülerinde pişmiş toprak
motif olmuştur. kapların üzerinde kullanılmıştır.

13. Etkinlik
Türk dokumalarında en çok kullanılan motifleri sınıflandırararak özellikleriyle birlikte aşağıdaki noktalı
yerlere yazınız.
1. ………………………...........................................................................................................................................
2. …………………………........................................................................................................................................
3. …………………………………................................................................................................................................
4. …………………………………................................................................................................................................
5. ………………………………...................................................................................................................................

44