Page 225 - SANAT ESERLERİ ANALİZİ 12

Göktürk Sanatı Üslup Özellikleri

Mimari
• Göktürklerde ölümden sonraki yaşamın devamına olan din-
sel inanç Kudirge, Göl Bulak, Isık Göl,Tuyahta gibi bölgelerde
kurganların yapımına neden olmuştur.
• Yarı göçebe yaşama geçiş nedeniyle çadırlar konut olarak
kullanılmıştır.
• Bu dönem mimaride bazı değişik türler de ortaya çıkmıştır.
Görsel 4.10 Bunlardan ilki, yer üstünde yapılmış bazen tapınak diye de
"Göktürk Mezar Anıtı", anılan ama aslında ölen önemli bir kişinin anısına yapılmış
sembolik çizim anıt mezarlardır. Çin mimarisinde de benzerleri görülen bu
mimari düzenlemelerin en önemlileri; Orhun ırmağı kıyıların-
da bulunan Kül Tigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk mezar anıtla-
rıdır. Yapılan kazı ve araştırmalar, bu üç mezar anıtının ben-
zer bir plana sahip olduğunu göstermektedir.

• Bu anıtlar duvarlarla çevrili bir dikdörtgen alan içerisinde, tö-
ren yolu ve bu yol üzerinde, ölen kişinin yaptıklarından ve
devletin durumundan söz eden anıt, yolun iki yanında çeşitli
heykeller ve ortada bir sunaktan oluşmuştur.

Orhun Anıtları
Göktürkler Dönemi’nin, Türk sanat ve kültür tarihi için en önemli
yanlarından birisi de bol miktarda yazılı anıtın günümüze gele-
bilmesidir. Bu anıtlar Türk adının geçtiği ilk Türkçe metinler ve
taşa yazılmış ilk Türk tarihi olmaları açısından önemlidir (Görsel
4.10). Anıtlar, üzerlerindeki ejder figürü kabartmaları, dağ keçisi
figür damgası ve kaplumbağa heykeli kaideleri birer sanat yapı
haline getirir.
Görsel 4.11
“Kül Tigin Anıtı”, Orhun Anıtları’nın en ünlüleri, Baykal Gölü çevresinde Orhun Ir-
batı cephesi, mağı kıyısında bulunan Vezir Tonyukuk, Kül Tigin ve Bilge Kağan
Karakurum anıtlarıdır.

Kül Tigin Anıtı

732 yılında Kül Tigin adına ağabeyi Bilge Kağan tarafından dik-
tirilmiştir. Kalker taşından yapılan anıtın tepesi, bir kemer oluş-
turacak biçimde düzenlenmiştir ve üzerinde ejderha figürü ka-
bartmaları bulunmaktadır. Anıtın batı cephesine Çince bir metin,
diğer yüzeylerine ise oldukça düzgün Türkçe metinler kazınmıştır
(Görsel 4.11).

Bilge Kağan Anıtı

Kül Tigin Anıtı’nın 1 km kadar güneyinde bulunan anıt, 735 yılın-
da dikilmiştir. Günümüze oldukça harap bir durumda gelen anıtın
yazıları da okunamayacak derecede siliktir. Çince yazıların üze-
rine Türkçe açıklamaları yazılmıştır.

Görsel 4.12
“Tonyukuk Anıtı”, Karakurum

222 SANAT ESERLERİ ANALİZİ