Page 226 - SANAT ESERLERİ ANALİZİ 12

Tonyukuk Anıtı

Bilge Kağan’ın, Tonyukuk’un yapmış olduğu hizmetleri belirten
anıt, 720-725 yıllarında vezirin kendisi tarafından diktirilmiştir. İki
ayrı dikili taştan oluşan dikdörtgen biçimindeki anıtın ilkinde 35,
ikincisinde de 27 satır bulunmaktadır (Görsel 4.12).

Heykel Sanatı

• Heykel sanatındaki ilk önemli gelişmeler Göktürkler Dönemi
yontularında izlenebilir. Bu dönemde özellikle Türk ikonog-
rafisinin özelliklerini taşıyan gerçekçi anlayışa yakın üslupla
yontulmuş heykeller dikkati çeker. Bunlar Türk yüz şemasını,
saç biçimini ve giyim tarzını yansıtan örneklerdir. Heykellerin
çoğu, bir elleriyle silahını, öbür elleriyle güç ve hükümdarlık
sembolü olan bir kadeh, kül kabı vb. bir şey tutarken betim-
lenmiştir.
• Göktürklerden günümüze taş heykeller, taş dikitler, balbal
taşları ve hayvan figürlü heykeller kalmıştır. Görsel 4.13
• Göktürk heykellerinin çoğu; Kül Tigin, Bilge Kağan ve Ton- “Kül Tigin”, Ulan Bator Müzesi,
yukuk mezar anıtlarının çevresinde yapılan kazılar sonucu Ulan Bator
ortaya çıkarılmıştır. Bu heykellerin en ünlü örneklerinden biri,
Kül Tigin heykelinin baş kısmıdır (Görsel 4.13). Mermerden
yapılmış bu heykelde baş tam cepheden verilmiştir. Yüz hat-
larına kuvvetli bir ifade verilmek istendiği, konturların da ol-
dukça yumuşak olduğu görülmektedir. Baştaki tacın üzerine
güç sembolü olan bir kartal figürü yerleştirilmiştir.

• Diğer heykel örnekleri arasında balballar önemli yer tutar
(Görsel 4.14). Balbal, Orta Asya Türk sanatında, öldürülen
her düşman için dikilen kabartmalı taşlara verilen addır. Soy- Görsel 4.14
lu kişi veya hükümdarların mezarlarına ya da anıtlarına di- “Balbal”, Balsagun
kilen ve çoğu kez biçimlendirilmemiş veya çok az işlenmiş
taşlardan oluşan balballar, ölen kişiye öteki dünyada hizmet
edeceğine inanılan düşmanları temsil etmeleri bakımından
ilgi çekici yapıtlardır.
• Balbal sayıları ile ilgili üç ayrı görüş vardır: 1- Ölen kişinin öl-
dürdüğü düşman sayısı ile ilgilidir diyen teori, 2- Ölen kişinin
birilerini balbala dönüştürdüğünü savunan teori, 3- Törene
katılan kişi sayısı ile ilgilidir diyen teori. Balballar; elbiseleri,
kemerleri, başlıkları, silahları, saçları ve bıyıkları ile başlı ba-
şına birer portre heykel özelliğindedir.
• Göktürk sanatında kabartmalar da dikkat çeker. Kül Tigin ve
Bilge Kağan anıtlarındaki ejderha figürü kabartmaları, Kül Ti-
gin’in tacındaki kartal figürü kabartması, Kara Göl Anıtı’ndaki
saçları ejderha biçiminde insan yüzü kabartmaları ilginç ör-
neklerdir.
• Bilge Kağan Mezar Anıtı (Görsel 4.15) çevresinde yapılan ka-
zılarda ünlü Bilge Kağan hazinesi ortaya çıkarılmıştır.

Görsel 4.15
“Bilge Kağan”,
Karakurum

SANAT ESERLERİ ANALİZİ 223