Page 125 - GENEL SANAT TARİHİ 9

ANTİK YUNAN, ROMA, ERKEN HRİSTİYAN VE BİZANS SANATI

Derinkuyu yer altı şehrinin karmaşık kat sistemi bu durumun en güzel örneğidir. Burada giriş, yüzeyden
dikkatlice ve ustaca gizlenmiş 5 m aşağıdaki bölüme geçişin sağlandığı bir birimdir. Yer altı şehrine
giriş, günümüzde çıkış olarak kullanılan koridorla sağlanmaktadır. Buraya yer altı şehirlerinin tipik
özelliklerinden biri olan çevredeki evlerden de bağlantı sağlanmaktadır.
Derinkuyu yer altı şehrinin birinci katında ahır, şaraphane, misyoner okulu ve vaftizhane bulunmaktadır.
Birinci kat girişin de bulunduğu en üst kattır. Şehrin ikinci katının gezilebilen bölümlerinde oturma
odası olarak kullanılan mekânlar, günümüzde yer altı şehrinin girişi olarak kullanılan bölüm, mutfak,
mutfakla alakalı birimler, şaraphane, erzak depoları ve mutfağın devamında ahır olarak kullanıldığı
belirtilen bir bölüm bulunmaktadır. Üçüncü katı, yer altı şehrinin tüm katlarına inen bir havalandırma
bacası oluşturmaktadır. Dördüncü katında oturma-yatma odaları ve erzak depoları bulunmaktadır.
Şehrin dağılım merkezi olarak düşünülen beşinci katta üçüncü kattan gelen tünelin sonlandığı
sahanlık, havalandırma bacası, havalandırma bacasının devamında birbirine bağlı odalar ve beşinci katı
yedinci kata bağlayan tünelin başlangıcı bulunmaktadır. Altıncı kat, beşinci katı yedinci kata bağlayan
bir tünelden ibarettir. Yedinci katta toplantı salonu, mezar odası, kilise, kilisenin devamında bir salon
ve su kuyusu bulunmaktadır. Yedinci kat yer altı şehrinin en geniş mekânıdır. Beşinci kattan başlayan
tünelin bittiği yerde yedinci kat şekillendirilmiştir. Tünelin bittiği yerden itibaren dört merdiven
basamağıyla yedinci kata inilmektedir. Yedinci katın merkezinde toplantı salonu bulunmaktadır.
Sekizinci kat, içerisinde bir havalandırma bacası olan küçük bir odacıktan ibarettir (Görsel 5.45).

Görsel 5.45: Derinkuyu yer altı şehri, Nevşehir Görsel 5.46: Kaymaklı yer altı şehri, Nevşehir

Kaymaklı Yer Altı Şehri: Nevşehir’e 20 km uzaklıkta Ihlara yolu üzerindeki Kaymaklı
kasabasından ismini almaktadır (Görsel 5.46). Milattan önce 3000 yılına uzanan oluşumları,
1500 yıllık gelişmesi sayesinde bu yer altı şehri bugün ilk dört katıyla tarihin inceliklerini
görebilme imkânı sağlamaktadır. Hititler Dönemi’nde yapılmış bu şehir sekiz katlıdır. Roma ve
Bizans dönemlerinde diğer alanların da oyulmasıyla genişletilerek yer altı şehrine dönüştürülen
Kaymaklı, tüf kayalara oyulmuştur. Bir topluluğun geçici olarak yaşayabilmesi için gerekli
barınma şartlarına uygun olan alanda dar koridorlarla birbirlerine bağlanan oda ve salonlar,
şarap depoları, su mahzenleri, mutfak ve erzak depoları, havalandırma bacaları, su kuyuları
bulunmaktadır. Dışarıdan gelebilecek herhangi bir tehlikeyi önlemek için kapıyı içten kapatan
büyük sürgü taşları bulunmaktadır. Şehrin ilk katında ahır, ikinci katında ise kilise, vaftiz taşları
ve mezarlık yer almaktadır. Şarap mahzenleri, un ve buğdayın saklandığı depolar, şırahaneler
ve yemek alanı üçüncü kattadır. Diğer iki kata göre daha geniş olan bu katta taş bakır cevherinin
parçalanabilmesi için andezitten faydalanıldığı görülmektedir. Dördüncü kata oldukça dar bir
tünelle girilir. Savaş ve savunma esnasında yabancıları yavaşlatabilmek amacıyla çok alçak
düşünülen bu tünelden sonra tandır, erzak deposu ve mutfak olarak kullanıldığı anlaşılan bir
alana varılmaktadır. Yer altı şehrinin büyük bir başarıyla inşa edilmiş ana havalandırma kanalı
etrafına yerleştirildiği ve dördüncü katta bile hiçbir hava problemi hissedilmediği gerçektir.
123