Page 191 - TÜRK İSLAM SANATI 11

Osmanlı Dönemi Sanatı

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

A ağıda verilen metni okuyup sonra soruları cevaplayınız.

Osmanlı şehirlerinde cami merkez olmak üzere birbirleri ile etkileşim içerisinde inşa
edilen yapılar topluluğuna “külliye” denir. Bu külliyelerin ana yollar, ordunun mola verdiği
yerler, hac ve ticaret yolları üzerinde yapılanlarına ise “menzil külliyeleri” denilmektedir.
Külliye kelimesi Arapça “küll” kelimesinden türemiş olup toplu, bütün anlamına gelmek-
tedir. Külliyelerin içinde çok çeşitli yapılar bir arada bulunmaktadır.
Genellikle merkezinde bir cami bulunan külliyelerde medrese, darülhadis-darülkurra,
sıbyan mektebi ve kütüphane gibi eğitim ve öğretim merkezleri; darüşşifa-tıp medresesi gibi
sağlık merkezleri; imaret, misafirhane (tabhane) gibi sosyal amaçlar için kurulan yapılar
bulunurdu.Yine çeşme, şadırvan, sebil, hamam gibi su tesisleri; çarşı, bedesten ve kervan-
saray gibi ticaret merkezleri de külliyelerde mevcuttu. Menzil külliyelerde namaz vakitlerinin
ayarlandığı muvakkithane, türbe ve hazireler de bulunurdu. Zamanla külliyeler vakıf eseri
hâline geldi ve kişilerden bağımsız kurumlar olarak devam etti.
Erken Osmanlı Dönemi’nde küçük ve dağınık yapı toplulukları olarak karşımıza çıkan
külliyelerin en önemlileri arasında Bursa Yıldırım Külliyesi ve Bursa Yeşil Külliyeleri bulun-
maktadır. Bunlar yapı bakımından sınırlıdır. Cami, medrese, imaret, hamam ve türbelerden
meydana gelmiştir. Klasik Osmanlı Sanatı Dönemi’nde daha fonksiyonel, daha derli toplu ve
devasa boyutlarda yapılmaya başlanmıştır. Bu dönemde yapılan külliyeler devletin ekonomik ve
sosyal gücünün göstergeleri olmuştur. Çok büyük bir alan kaplayan külliyelerin ilki İstanbul’da
Mimar Atik Sinan tarafından yapılan Fatih Külliyesi’dir.
İslam Sanatları Tarihi, AÜY, s.43'ten kısaltılmıştır.
1. Külliyeler hangi alanlarda hizmet vermiştir? Belirtiniz.
2. Külliyelerin gelişimi ile devletin gücü arasında nasıl bir ilişki bulunmaktadır?

3. Yukarıda ki metne göre Erken Devir Osmanlı Sanatında külliye örnekleri var mıdır?
4. Aşağıdakilerden hangisi külliyelerin işlevleri arasında bulunmaz?
A) Hacca gidenlerin konaklaması

B) Ordunun mola vermesi
C) Sağlık hizmetleri

D) Eğitim hizmetleri
E) Yaptıranlara gelir sağlaması,

5. Aşağıdakilerden hangisi külliye yapıları arasında bulunmaz?

A) Tabhane
B) Aşevi

C) Köşk
D) Muvakkithane
E) Medrese

188