Page 34 - TÜRK İSLAM SANATI 11

2. ÜNİTE

Hz.Muhammed’in 632 yılında vefat etmesinden sonra İslam Devleti’ni 632-661 tarihleri
arasında halifeler yönetmiştir. İslam Devleti’nin Hz.Ebubekir, Hz.Ömer, Hz.Osman ve Hz.Ali
tarafından yönetildiği dönem “Dört Halife Devri” olarak adlandırılmıştır. Bu devirde devletin
sınırları hızlı bir şekilde büyüyerek Arap Yarımadası'nın dışına kadar ulaşmıştır. Bu dönemde
çokça mimari eser yapılmamış, alınan yerlerdeki tapınaklar yapılan değişikliklerle camiye
dönüştü- rülmüştür. Ayrıca yeni kurulan Basra, Kufe, Fustat (Kahire) gibi şehirlerde ordular
için geniş alanlara inşa edilmiş ordugâh tipi camiler yapılmıştır.
Dört Halife Dönemi’nin önemli camilerinden biri olan Basra Camii Hz. Ömer Döne-
mi’nde, 635-636 yılları arasında Vali Utbe bin Gazvan tarafından yaptırılmış, sade bir camidir.
Bu dönemde yapılan bir diğer cami 638-639 yılında Sa’d bin Ebu Vakkas tarafından yaptırılan
Kufe Camii’dir. Kare biçimli mimarîye sahip caminin etrafı hendekle çevrili idi. Etrafı çevrili
bir avlu ve bu avluyu kıble duvarında kısmen gölgelendiren çardaktan mevcuttur. Bu çardağı
taşıyan destekler yakınlardaki antik Hira şehrinden getirilen mermer sütunlardır.
Mısır’da ilk olarak yapılan cami Fustat şehrinde yapılan Amr bin As Camii’dir. 642 yılın-
da Vali Amr bin As tarafından yaptırılan caminin ilk ölçüleri 29x17 metredir. Yapılan değişik-
likler ve eklemelerle günümüze kadar gelen yapının kıble duvarı hariç diğer duvarlarında
ikişer adet kapı bulunmaktaydı. Caminin ilk yapıldığı zamanlarda kıble yönünü bir taş belli
etmektedir. Mihrap, camiye Emeviler Dönemi’nde Muaviye tarafından 673’te eklenmiştir
(Görsel 2.3).

Görsel 2.3: Ordugâh tipi camilerden Amr bin As Camii,
Kahire, Mısır

2.2. EMEVİ DÖNEMİ İSLAM SANATI

2.2.1. Emevi Dönemi İslam Sanatı

661-750 yılları arasında İslam Devleti’ni yöneten Emeviler, İslam sanatının oluşumunda
önemli bir yere sahiptir. Bu dönemde özellikle Helenistik ve Bizans sanatından etkilenmeler
olmuştur. Abidevi eserlerin yapılmaya başlandığı, dinî ve sivil mimarlık alanında önemli
eserlerin çokça yapıldığı bu dönemde özellikle Şam, görkemli yapılarla donatılmıştır. Şam
şehrini başkent yapan Emeviler, dinî mimarinin ilk planlarını oluşturmuşlardır. Dört Halife
Dönemi’nde yapılan camileri avlularla genişletmişlerdir. Dayanıklı malzemelerin kullanıl-
dığı anıtsal eserlerde kubbe, kemer ve tonoz gibi teknikleri kullanmışlardır.

31