Page 34 - TÜRK İSLAM SANATI TARİHİ 11

2. ÜNİTE
2. İSLAM SANATININ OLUŞUMU VE ERKEN İSLAM SANATI

ÜNİTEYE BAŞLARKEN
1. İslam sanat eserlerinden hangilerini biliyorsunuz? Söyleyiniz.
2. Çevrenizde İslam sanatı örneklerinden hangileri bulunmaktadır? Örnekler veriniz.

2.1. İSLAM SANATININ OLUŞUMUNA ETKİ EDEN FAKTÖRLER
a. İslam Dini ve Sanat

Hz. Muhammed’e peygamberliğin gelmesi ile ortaya çıkan İslam dinî, kendine
has özelliklere sahip, çok kültürlü bir anlayışın ürünü olan İslam sanatının ortaya
çıkmasını sağlamıştır. Ortaya çıkan bu sanat anlayışının temelini tevhit (Allah’ın
birliği ve tekliği) ve tenzih (kusur ve ayıplardan uzak olmak) anlayışı, ayetler, hadisler
(Hz. Muhammed’in sözleri) ile ibadet şekillerinden cuma ve bayram namazları
oluşturmaktadır.
Tevhit inancının bir sonucu olarak İslam sanatında engin bir uyum ve kusursuz
bir ahenk ortaya çıkmış; Müslüman sanatçılar motif, desen ve kompozisyonlarında
dünyalık geçici değerlerden vazgeçmiş; sanatı Allah’a ulaşma aracı olarak
kullanmışlardır.
İslam inancına göre Allah mutlak şekilde “gayb”dır (akıl ve duyu organları yoluyla
hakkında bilgi edinilemeyen varlık alanı). Bu nedenle Allah’ın benzetme yoluyla be-
timlenmesi mümkün değildir. İslamiyet’e göre Allah’ın insan idrakinin (algılamak)
üzerinde oluşu ve benzerinin olmayışı İslam sanatının ve sanatçılarının soyuta yö-
nelmesinin temel nedenidir. Bu nedenle sanatçılar sembol ve işaretler ile nesnel
olmayan çalışmalar yapmış, bu çalışmaları çoğunlukla mimaride uygulamışlardır.
Sanatçılar insan ve hayvan figürü yapmaktan kaçınmış; minyatür, tezhip ve hat
sanatı gibi soyut sanat dallarına yönelmişlerdir. Müslüman sanatçılar çalışmala-
rında Allah’ın beka (son-
suzluk, ölmezlik) ve yü-
celiğini ortaya çıkarmak
için farklı anlatım yön-
temleri kullanmışlardır.
Bu uygulamalar arasın-
da soyutlama, modüler
yapı, birbirini takip eden
kombinasyonlar, tekrar,
dinamizm ve sonsuzluk
bulunmaktadır. Sanatçı-
lar, çalışmalarında bitki-
sel motif ve geometriyi
sıkça kullanmış; geometri
ilkesi ile nesnelerin çizim
ve tasvirlerinde ahenk ve
ritim sağlama arayışında
olmuşlardır. İslam sana-
tında geometri ile yapılan
süslemelerde sonluluk
içinde sonsuzluk bile gör-
sel hâle getirilerek ifade
Görsel 2.1 : Geometrik şekillerle sonsuzluk ilkesinin verilişi, Süleymaniye Camii, İstanbul edilmiş tir (Görsel 2.1).

32